Η κρίση της πανδημίας δημιούργησε αφενός την αναγκαιότητα της αλληλεγγύης, ενίσχυσε το αίσθημα πως μόνο ΜΑΖΙ θα τα καταφέρουμε, αφετέρου όμως δημιούργησε και μια συνθήκη ανασφάλειας όπου πολλοί άνθρωποι για να την αντέξουν και κυρίως να τη νοηματοδοτήσουν χρειάστηκε να κατασκευάσουν σωτήρες και εξιλαστήρια θύματα. Τα υποκείμενα που θα ενσαρκώσουν αυτούς τους ρόλους τα κατασκευάζουν φυσικά οι ίδιοι οι άνθρωποι, ως εκ τούτου η ανάγκη τους κατασκευάζει τους ήρωες τους (βλέπε κο Τσιόρδα) και ο φόβος τους τα μαύρα πρόβατα (βλέπε τσιγγάνους). Ως υποκειμενικές κατασκευές υπόκεινται στη βούληση των ανθρώπων να συνεχίσουν να υπάρχουν ως τέτοιοι… μη σας φανεί περίεργο δηλαδή αν κάτι στραβώσει οι ήρωες να ξεπέσουν και (ίσως πιο δύσκολο) τα μαύρα πρόβατα να «ασπρίσουν».
Η ανασφάλεια βέβαια δεν γεννά μόνο ήρωες και αποδιοπομπαίους τράγους, αλλά και ενδεχόμενους εχθρούς, έτσι ο άλλος από συν-κοινωνός γίνεται φορέας κινδύνων, εν δυνάμει εχθρός και φορέας του κακού ιού. Ο άλλος γίνεται καταπατητής του χώρου σου, τον κοιτάς περίεργα σαν να κλέβει τον αέρα σου.
Η πανδημία δημιούργησε μια κρίση του ΕΜΕΙΣ και αυτή με τη σειρά της μια αποσταθεροποίηση, που καταλύει το ΕΓΩ, όπως συμβαίνει σε κάθε κρίση, διότι αυτή δημιουργεί συνθήκες μετάβασης από κάτι οικείο σε κάτι άγνωστο. Η κρίση έφερε αποσταθεροποίηση, η αποσταθεροποίηση διχασμούς -εσωτερικούς και εξωτερικούς- και οδήγησε σε ατομικούς ελιγμούς σωτηρίας. Ξαφνικά ο άλλος έγινε εν δυνάμει εχθρός κι όταν ο άλλος είναι πολύ διαφορετικός φαντάζει ακόμη περισσότερο επικίνδυνος.
Κι αυτό γιατί στις κρίσεις οι άνθρωποι δεν μπορούν να λειτουργήσουν αναστοχαστικά, έχουν την ανάγκη απλά για δράση, πρέπει να αποφύγουν τον κίνδυνο, λειτουργεί το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, γίνονται περισσότερο παρορμητικοί ή παθητικοί, μια και ενεργοποιείται ο θυμός κι ο φόβος. Ιδιαίτερα στην τωρινή κρίση, η οποία αποτελεί ένα κομβικό σημείο ιστορικών διαστάσεων, οι διεργασίες in vivo δεν μπορούν να αξιολογηθούν συγχρονικά. Παρότι οι Έλληνες βρισκόμαστε σε μια διαρκή μεταβατική φάση με πολλαπλές εναλλαγές, παρότι δηλαδή έχουμε αποκτήσει μια εμπειρία στις μεταβάσεις βρισκόμαστε για ακόμη μια φορά αμήχανοι μπροστά στο κύμα των αλλαγών που έφερε και θα φέρει η πανδημία του κορονοϊού.
Πολλές φορές στην αποσταθεροποίηση της κρίσης οι άνθρωποι προσπαθούν να πιαστούν από οικείες συμπεριφορές κι όταν αυτό δεν είναι εφικτό εφευρίσκουν υποκατάστατα αυτών με συνέπεια αρκετές φορές να ακροβολίζονται και να ταμπουρώνονται εμφατικά στη δική τους θέση. Έτσι δημιουργούνται απόλυτες φωνές, τέτοιες που επιχειρούν να προσδώσουν μια νότα «ασφάλειας», φωνές που καταπραϋνουν το αίσθημα του φόβου που δημιουργεί ένας αόρατος εχθρός, δημιουργώντας τείχη προστασίας προς διάφορους ορατούς εχθρούς. Η κρίση κατασκευάζει λοιπόν εχθρούς και δυναμώνει στην οχλοβοή της τις ακραίες φωνές, αυτές που σηκώνουν πολύ κουρνιαχτό για να κρύψουν τους εσωτερικούς φόβους.
Όλες οι φωνές όμως κάτι έχουν να πουν, κάτι διεκδικούν, κάποια αγωνία μεταφέρουν και σε προσωπικό και σε κοινωνικό επίπεδο. Κυρίως μεταφέρουν σε προσωπικό επίπεδο την αγωνία για τις συνέπειες στην ψυχική υγεία, στην οικονομία (στην οικονομία της τσέπης, αλλά και στην οικονομία των σχέσεων) και σε συλλογικό επίπεδο την αγωνία για την έκβαση της κοινωνικής και πολιτικής θεώρησης και συγκρότησης ή αλλιώς στην ενδεχόμενη αναδιάρθρωση (με θετικό ή αρνητικό πρόσημο) των παραγωγικών σχέσεων και των σχέσεων εξουσίας, κ.ο.κ.
Στην κρίση, στον κίνδυνο δεν υπάρχει καιρός για αναστοχασμό, επείγει η «σωτηρία». Γι’ αυτό και οι κοινωνίες στις κρίσεις έχουν ανάγκη τις ήρεμες, πολυσυλλεκτικές φωνές, αυτές που θα αγκαλιάσουν και θα ακούσουν όλες τις διαφορετικές φωνές και θα επιχειρήσουν την σύνθεση κι όχι την διαίρεση.
Στις κρίσιμες φάσεις της αποσταθεροποίησης του οικείου πλαισίου αναφοράς ένα βέβαια είναι σίγουρο πως δεν μας παίρνει να επιστρέφουμε στο οικείο που χάσαμε, αυτό δεν μας χωράει πλέον. Είναι πολύ χρήσιμο να συνειδητοποιούμε κάθε φορά πως η αποσταθεροποίηση έρχεται ως αποτέλεσμα της πρότερης λειτουργίας μας και είναι μια ευκαιρία (ίσως επώδυνη) να μετασχηματίσουμε τις ζωές μας ή αλλιώς να επαναοικοιοποιήσουμε το οικείο. Βρισκόμαστε σε αυτή τη φάση λοιπόν όπου η αναγκαιότητα για δομικές αλλαγές στις ζωές μας είναι προ των πυλών κι επειδή αυτό είναι δύσκολο θα μας φταίνε όλοι οι άλλοι, θα δημιουργούμε συνεχώς εχθρούς.
Ο δρόμος της αναγέννησης προϋποθέτει την απώλεια, την κατανόηση των ματαιώσεων, της συνειδητοποίησης του πόνου, η σταύρωση φέρνει την ανάσταση. Χρειάζεται αυτό να το κατανοήσουμε και να το εντάξουμε δημιουργικά στη συλλογική μας συνείδηση, η οποία τα τελευταία χρόνια στεκόταν μόνο στη χαρά της Λαμπρής ή στην καλύτερη περίπτωση στο χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης με τη νίκη της ζωής έναντι του θανάτου. Ούτε λόγος για την Σταύρωση…
Σήμερα βιώνουμε μικρές (ή μεγαλύτερες) ματαιώσεις που δημιουργούν θλίψη, επώδυνα συναισθήματα (σαν καρφιά στην ψυχή) κι ένα αγκάθινο στεφάνι ως το άγριο όριο του ελέγχου της πανδημίας…βιώνουμε τις δικές μας «σταυρώσεις». Είναι μια ευκαιρία επομένως βιώνοντας τες να τις επιτρέψουμε να μας φωτίσουν πτυχές μας που χρειάζεται να αφήσουμε πίσω και μέσα από τις απώλειές τους να αναζητήσουμε καινούργιες, να βιώσουμε με άλλα λόγια το δικό μας «δράμα» ως αφετηρία μιας εσωτερικής διαδρομής από την σταύρωση, στην ανάσταση και τη χαρά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου