Το νέο βιβλίο της Ελισάβετ Μπαρμπαλιού δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις, δεδομένου πως η συγγραφέας έχει δώσει τα διαπιστευτήριά της ήδη με το μεγαλειώδες πρώτο της βιβλίο «η επιστροφή του άντρα». Ένα βιβλίο δώρο για την κατανόηση των ανθρωπίνων σχέσεων και του ψυχισμού των αντρών.
Πλέκοντας η συγγραφέας τις ψυχικές διεργασίες του άντρα και τώρα της γυναίκας υφαίνει το κοινωνικό υπόστρωμα και ζωγραφίζει ανάγλυφα την κοινωνική πραγματικότητα, σε όλες της τις διαστάσεις.
Θα ήταν επομένως αδικία να ξεδιπλώσουμε εδώ όλες αυτές τις διαστάσεις που καταγράφει η συγγραφέας ώστε να δώσουμε ένα κίνητρο στους αναγνώστες να το αναζητήσουν, κάνοντας απλώς κατανοητό πόσο χρήσιμο και ωφέλιμο θα είναι για αυτούς να το αναζητήσουν.
Οι συγκλονιστικές σκέψεις που ξεδιπλώνονται για όλα τα παραπάνω ζητήματα εξελίσσονται μέσα από το μεγαλείο και τη μοναδικότητα της σχέσης μάνας – κόρης, κι ο τρόπος που υφαίνεται αυτή η σχέση στο βιβλίο συνιστούν ένα μυητικό διάλογο τον οποίο η συγγραφέας μας χαρίζει απλόχερα. Μια υπαρξιακή μα και καθημερινή συζήτηση μεταξύ δύο γυναικών που ξετυλίγουν τις ψυχές τους και τις ιστορίες τους. Η Ελισάβετ το κάνει με μαεστρία, σχεδόν σκηνοθετικά. Σε βάζει μέσα στο κείμενο σαν να παρακολουθείς ταινία, σαν να έχεις εκεί μπροστά σου τις πρωταγωνίστριες. Κι όχι μόνο αυτές. Μπροστά σου περνούν τα μοτίβα, τα στερεότυπα, οι πεποιθήσεις. Το υπόβαθρο της αφήγησης ξετυλίγεται σε ιστορικό φόντο. Η γενεαλογία, η κουλτούρα, η ιδεολογία και οι κοινωνικές συνθήκες διαπερνούν τους ψυχισμούς των γυναικών και καθορίζουν τους ρόλους και τις συμπεριφορές τους. Οι γυναίκες είναι πλάσματα του καιρού. Διαμορφώνονται κι αυτές μέσα στο ζυμωτήριο των συνθηκών και της ιστορικότητας των γεγονότων. Πλάσματα ίσως αδικημένα μα και δυνατά, πλάσματα όμορφα και γερά μα και υποτιμημένα, πλάσματα σύνθετα, πολύπλοκα μα και συρρικνωμένα από την ιστορία.
Οι γυναίκες κρατούν στο χέρι τους τη ζωή και το θάνατο, αυτές γεννούν κι αυτές χαιρετούν τον άνθρωπο. Η δύναμη της ζωής και του θανάτου είναι σφυρηλατημένη μέσα της από γενιές πίσω. Μα ο πολεμοχαρής κόσμος δεν άφησε να φανούν τούτες οι αρετές. Υπερίσχυσε η σωματική ρώμη, η βία, ο πόλεμος.
Οι γυναίκες έχουν στη ράχη τους τα τραύματα αυτού του κόσμου και μοιάζουν σαν να κρατούν σφιχτά μια αλυσίδα που τα κουβαλά από κρίκο σε κρίκο από γενιά σε γενιά.
Από γενιά σε γενιά λοιπόν είναι η φράση που διατρέχει το βιβλίο, το διαγενεακό τραύμα, οι συνέχειες και ασυνέχειες της ιστορίας, αυτά που πήραμε κι αυτά που δώσαμε.
Θα σας πω ένα παράδοξο στοιχείο που σκοντάφτει στο χάσμα. Και γιατί παράδοξο, ίσως γιατί ο κόσμος μας είναι πλέον παράδοξος.
Ακούστε λοιπόν:
Συνηθίζετε στον δυτικό κόσμο, στις ανεπτυγμένες ας πούμε ΗΠΑ οι γονείς να δίνουν στα παιδιά τους μελατονίνη προκειμένου να κοιμηθούν. Ο σύγχρονος αγχωτικός τρόπος ζωής, η υπερδιέγερση του ανθρώπινου εγκεφάλου και ψυχισμού από τις πολλές κι ασύνδετες πληροφορίες και σαφώς η φωτεινότητα της οθόνης δεν επιτρέπουν στα παιδιά και στους νέους έναν ήσυχο ύπνο.
Από το «κοιμήσου αγγελούδι μου και κάνε νάνι νάνι» φτάσαμε στο πάρε μελατονίνη μπας και κοιμηθείς… αυτό κι αν συνιστά χάσμα μεταξύ της τωρινής γενιάς και των προηγούμενων.
Η γιαγιά που έλεγε παραμύθια, τα παιδιά που κοιμόντουσαν στο ίδιο δωμάτιο που οι ενήλικες έλεγαν ιστορίες, η μητέρα που είχε όλο τον χρόνο να σκύψει πάνω από το παιδί και να το νανουρίσει, διαβάζοντας παραμύθια και ψιθυρίζοντας ιστορίες και τραγουδάκια, μοιάζουν πλέον σαν μακρινές αναμνήσεις. Η οθόνη παίζει τον αντίστοιχο ρόλο της γιαγιάς, της μητέρας, του μύθου και της ιστορίας.
Μοιάζει οι ανθρώπινες σχέσεις να ορίζονται πλέον από τις εξωτερικές τους συνιστώσες και πάντα να διαμεσολαβούνται από κάτι που συμβαίνει έξω από αυτές, όπως στην περίπτωση της χρήσης μελατονίνης που έρχεται απ’ έξω (από την επιστήμη ή την πολιτική ή από οπουδήποτε αλλού) να υποκαταστήσει το ανθρώπινο χάδι και τον ανθρώπινο λόγο…
Το χάσμα των γενεών που αποτελεί τον πυρήνα αυτού του βιβλίου από το οποίο εξελίσσονται κυκλικά όλες οι παράμετροι των ανθρωπίνων σχέσεων, αποτελεί μια αναγκαία και ουσιαστική συνθήκη, προκειμένου να υπάρχει εξέλιξη. Η ανάγκη και η επιθυμία των νέων για διαφοροποίηση οδηγεί στην σύγκρουση με το παλιό και στην ονειροπόληση του καινούργιου. Δίχως το κενό του χάσματος δεν υπάρχει μετάβαση. Ωστόσο πάντα ο κίνδυνος είναι να παραμείνουμε περισσότερο από όσο αντέχουμε στο κενό και να χάσουμε την δημιουργικότητά μας, να μείνουμε εκεί βαλτωμένοι.
Γιαυτό μεταξύ άλλων έχουμε ανάγκη από τέτοιου είδους βιβλία, τα οποία φωτίζουν τον δρόμο για την συνέχεια της πορείας μας…
Η Ελισάβετ λοιπόν σε αυτό το βιβλίο, όπως και στο προηγούμενο, χρησιμοποιεί άμεσο λόγο και είναι πολύ γενναιόδωρη με τους αναγνώστες της, μην σας τρομάζει επομένως ο όγκος του βιβλίου, θεωρήστε το ένα δείγμα της δοτικότητάς της και της βαθιάς της επιθυμίας να μοιράζεται.
Δεν μένει στη θέση του ειδικού και μας μιλάει από καρδιάς ενώ παράλληλα οι πληροφορίες και οι γνώσεις που μας μεταφέρει είναι φιλτραρισμένες μέσα από το βλέμμα της ειδικού.
Θα προσπαθήσω επιγραμματικά και τσιγκούνικα να μεταφέρω κάποια από τα λεγόμενα του βιβλίου:
Οι συνειδητοποιήσεις για τον εαυτό μας, για τις επιλογές μας και για τις αποφάσεις μας είναι το βασικό κριτήριο για μα συνειδητοποιημένη ζωή. Καμιά φορά δεν έχει τόση σημασία το γίγνεσθαι των πραγμάτων αλλά πως φτάσαμε ως εκεί και πόσο αυθεντικά καταφέρνουμε να ζούμε μέσα σε αυτό το γίγνεσθαι των πραγμάτων. Η συγγραφέας μιλά σχεδόν αυτοβιογραφικά και μέσα τόσο από την κατάδυση στον εαυτό, όσο και από την διαλεκτική σχέση με την κόρη μας μεταφέρει τον πλούτο που κουβαλούν οι εμπειρίες όταν μετουσιώνονται σε γνώση, γιατί δίχως γνώση η άνθρωποι οδηγούνται σε απόγνωση, την βάση όλων των ψυχικών ασθενειών. Λέει η συγγραφέας «Θα σου δείξω κι εγώ τις δικές μου πληγές και τα τρόπαια μου. Αυτά που μου κληροδότησε η γιαγιά σου και αυτά που απέκτησα μόνη μου, με κόπο και προσπάθεια. Πολλά από αυτά τα έχεις δει, τα έχεις νιώσει ήδη».
Και δεν φοβάται να εκτεθεί (βασικό προνόμιο ενός καλού ψυχοθεραπευτή) και να αγγίξει και να φωτίσει τις δικές της εμπειρίες για το δικό της περπάτημα στη ζωή. Εμπειρίες που μας αφηγείται απλόχερα «Άκουγα τους φίλους μου να κάνουν τις επιλογές τους, ανταποκρινόμενοι ίσως στα όνειρα και τις προσδοκίες των ταλαιπωρημένων γονιών τους και μέσα μου ψιθύριζα: Εγώ θα ήθελα κάτι άλλο… κάτι άλλο, ώσπου κάποια μέρα έπεσε το μάτι μου στην προτροπή και διαφήμιση κάποιου ιδιωτικού, τότε, κολεγίου με τον τίτλο Γινόμαστε Ψυχολόγοι; Αυτό είναι, είπα, το βρήκα. Ένα επάγγελμα που δεν θα είναι βαρετό, θα έχει ενδιαφέρον και θα δίνει νόημα στη ζωή μου. Τώρα που το καλοσκέφτομαι, θεωρώ ότι το τραύμα της απώλειας κατά την βρεφική μου ηλικία, καθώς και ο υπεύθυνος ρόλος που μου απέδωσαν η μητέρα μου και οι δάσκαλοί μου με οδήγησαν να διοργανώσω ομαδικά παιχνίδια μοιράσματος και αλληλεγγύης, ενώ στην ενήλικη ζωή, μέσα από τον επαγγελματικό μου ρόλο, να δουλεύω ακούραστα κόντρα στον ανθρώπινο πόνο, φροντίζοντας τις ανθρώπινες σχέσεις».
Ένας τρόπος για να ανοίξει ένας διάλογος με τις επόμενες γενιές είναι αυτός που εξελίσσεται στο βιβλίο, δηλαδή η ευθύνη να μοιραζόμαστε με τα παιδιά μας τις εμπειρίες μας και να τα ακούμε, διότι μόνο έτσι κι εκείνα θα μοιραστούν τις δικές τους εμπειρίες μαζί μας και θα μας ακούσουν. Η συγγραφέας ανοίγει ένα νέο (αλλά που έρχεται από παλιά) δρόμο διαγενεακών σχέσεων και προτάσσει μια νέα κουλτούρα διαγενεακότητας. Και μας υπενθυμίζει την αναγκαιότητα της διασύνδεσης των γενεών, μέσω των σχέσεων, των αλληλεπιδράσεων, της δημιουργικότητας κι όχι μόνο διαμέσου των τραυμάτων, των εξαρτήσεων και των αναγκαιοτήτων.
Η μία γενιά έχει να εμπλουτίσει την άλλη με την πείρα και τον ενθουσιασμό αντίστοιχα. Και χρειάζεται να μας γίνει σαφές πως καμιά γενιά δεν μπορεί να σταθεί μόνη της ενώπιον των μεγάλων υπαρξιακών δεδομένων. Οι νέοι έχουν ανάγκη τις αφηγήσεις μας για τον κόσμο που υπήρξε πριν από αυτούς, νιώθουν έτσι να εντάσσονται σε ένα μακρύ ιστορικό πλαίσιο. Και οι μεγαλύτεροι έχουν ανάγκη τη φρεσκάδα των νέων, τόσο για να αναστοχαστούν πάνω στις εμπειρίες τους, όσο και για να απαλύνουν την αίσθηση της ματαιότητας που μπορεί κουβαλούν τα χρόνια τους.
Κι όσο μικρότερο είναι το λεγόμενο χάσμα των γενεών (το κατά τα άλλα αναγκαίο ως μια γέφυρα που οδηγεί σε κάτι νέο) τόσο περισσότερο συμπαγείς είναι οι κοινωνικές μας αναφορές…
Ωστόσο όπως λέει η ίδια οι νέες κοινωνικές συνθήκες τείνουν να απομονώσουν την μία γενιά από την άλλη. «Χάσμα γενεών, βλέπεις, εντοπίζεται παντού, όπως λόγου χάρη στο πως εκπαιδεύονται και μορφώνονται οι γενιές, ειδικά με τις ραγδαίες αλλαγές που γίνονται στο πεδίο της πληροφορικής και του διαδικτύου. «Οι λόγοι θεωρώ ότι είναι κι άλλοι πολλοί. Το εκπαιδευτικό σύστημα, για παράδειγμα, που δίνει βαρύτητα στην βαθμοθηρία περισσότερο και στην επαγγελματική επιτυχία παρά στη γνώση, ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για αυτό. Η έλλειψη γενικότερης παιδείας διαφαίνεται εκεί. Οι νέοι στην προσπάθειά τους να επικοινωνήσουν με όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο γύρω τους, περνούν ατελείωτες ώρες στο φείσμπουκ, το ίντσταγκραμ και το τικ τοκ, ενώ όταν ψάχνουν κάποια πληροφορία απευθύνονται στο διαδίκτυο (κι όχι συμπληρώνω στην εμπειρία των παλιοτέρων, αντλούν δηλαδή την γνώση από άυλες μορφές επικοινωνίας κι όχι μέσω των σχέσεων), διαλέγοντας έναν εύκολο και γρήγορο τρόπο, παρά στα βιβλία. Ο ρόλος των μίντια στις ανθρώπινες σχέσεις τείνει να γίνει έτσι καταστροφικός, ενώ θα μπορούσε να έχει θετικότατη επίδραση».
Τέλος, κάνω ιδιαίτερη μνεία στο κεφάλαιο «ο πλάτανος και η πηγή» στο οποίο καταγράφει συνοπτικά τη γνώση που μας μεταφέρει στο πρώτο της βιβλίο στην επιστροφή του άντρα. Αφορμή είναι ένα πλατάνι που φύτεψε ο πατέρας της γιαγιάς της όταν ήταν παιδί, ένα πλατάνι που γύρω του έρεε μια γάργαρη πηγή. Ένα πλατάνι που διασυνδέει την ιστορία της οικογένειας και ειδικά των αντρών μια κι όπως λέει ο πλάτανος έχει μια στιβαρότητα σαν κι αυτή του άντρα της παράδοσης. Και η πηγή από δίπλα ως σύντροφος στο μεγάλωμα, αλλά και στην επούλωση των πληγών, μια που το νερό έχει πάντα
ιαματικές ιδιότητες και συμβολίζει την ροή της ζωής. ανάγνωση
Αυτά δεν θα προδώσω κάτι άλλο από το βιβλίο, προτρέπω όμως να συναντηθείτε μαζί του και αφού το διαβάσετε, να το αξιοποιήσετέ ως εργαλείο κατανόησης των δικών σας βιωμάτων…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου