Μάθε παιδί μου γράμματα: το χαμένο νόημα της εκπαίδευσης

Μ’ αυτό το κείμενο θέλω να ανοίξω ένα δίαυλο επικοινωνίας μαζί σας και να σας καταθέσω σκέψεις και προτάσεις που έχω για την δημιουργική ανάπτυξη και επανακοινωνικοποίηση (ή αλλιώς αποϊδρυματοποίηση) της σχολικής κοινότητας. Η τωρινή συγκυρία είναι μια ευκαιρία για όλους εμάς να δοκιμάσουμε τις δυνάμεις και τις αντοχές μας στο να παράξουμε κάτι δημιουργικό, εναλλακτικό, πέρα από τα συνηθισμένα,  έχοντας πάντα σαν επίκεντρο την συναισθηματική και γνωστική εξέλιξη των παιδιών μας.

Μάθε παιδί μου γράμματα, να προκόψεις να φύγεις από αυτή τη ζωή που εμείς κάνουμε, λέγανε κάποτε οι γονείς στα παιδιά. Έτσι το σχολείο αποκτούσε ένα υπερβατικό νόημα και δημιουργούσε φαντασιακές εικόνες στα παιδιά. Από την άλλη το εθνικό σχολείο προσέδιδε νόημα οριοθετώντας την συλλογική ύπαρξη των παιδιών μέσα από την ιδεολογία της κοινότητας, της θρησκείας και του έθνους.

Σήμερα το νόημα έχει χαθεί κάπου μεταξύ του αναλυτικού προγράμματος και της αμορφωσιάς. Το αναλυτικό πρόγραμμα κατάφερε την τελευταία δεκαετία να ευνουχίσει εντελώς όποια απομεινάρια δημιουργικής σκέψης υπήρχαν στον εκπαιδευτικό άνθρωπο. Συνέθλιψε τη φαντασία του, την υποκειμενικότητά του και εν τέλει την όρεξη για δημιουργία. Έτσι ο εκπαιδευτικός δεν απέφυγε τις στρεβλώσεις που ανέπτυξαν οι περισσότεροι δημόσιοι υπάλληλοι στην Ελλάδα και έγινε μωρότερος, στεγνός, ακατάλληλος να αφουγκραστεί τη ορμή της νιότης των μαθητών. Και το σχολείο έγινε η φυλακή της έμπνευσης, του αυθορμητισμού, του ταλέντου, της «ποίησης». Το σχολείο-φυλακή με τους δεσμοφύλακες-δασκάλους και τους έγκλειστους-μαθητές το μόνο που κατάφερε είναι να αναπαραγάγει πιστά την κυρίαρχη ιδεολογία του αμόρφωτου ανθρώπου, του εξειδικευμένου εργάτη, του υποταγμένου.

Στο σχολείο αυτό περισσεύει η ευθυνοφοβία, η οποία αποτελεί τροχοπέδη στην πνευματική καλλιέργεια και την επαφή των παιδιών με το κοινωνικό γίγνεσθαι. Η σχολική κοινότητα αποστειρώθηκε, έχασε την επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα η γνώση που παρήγαγε να μην συνδέεται με τη ζωή και η ιεραρχία να μην συνδέεται με την αξιοσύνη και τα συναισθήματα. Έτσι το σχολείο απέκτησε ιδρυματικά και αυτιστικά χαρακτηριστικά και συρρικνώθηκε σε ένα καχεκτικό θεσμό, με καχεκτικούς λειτουργούς. Χαρακτηριστικό είναι πως το σχολείο αποκλείει τους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών.

Επί παραδείγματι αυτός ο αποκλεισμός εκφράζει μια παγιωμένη συντηρητική άποψη πολλών εκπαιδευτικών που επιζητούν την αταραξία. Σε μια εποχή που όλα ανατρέπονται αυτοί ακόμη επιζητούν την απραξία, την αποστασιοποίηση και ακροβατούν στους τύπους!!! Οι αντιστάσεις στην διεργασιακή αλλαγή του σχολείου είναι καταφανώς έντονες και χρειάζεται δυναμική παρέμβαση και εσωτερίκευση νέων ιδεολογιών και αρχών για να αρθούν.

Οι εκπαιδευτικοί έχουν στα χέρια τους ένα εξαιρετικό εργαλείο, τα παιδιά και τους νέους. Είναι οι πνευματικοί τους ηγέτες –οι θα έπρεπε να είναι- σε μια ματωμένη κοινωνία. Τα παιδιά κοιτούν ψηλά και αναμένουν οι «δάσκαλοι» να πάρουν την ευθύνη στα χέρια τους. Να αφήσουν στην άκρη το «αναλυτικό πρόγραμμα» και τις συμβατικές ανούσιες διδασκαλίες και κυρίως να αφήσουν στην άκρη τους διχασμούς: δηλαδή τις εύκολες κρίσεις τύπου «φταίει η οικογένεια, δεν ξέρω, ούτε μπορώ να κάνω κάτι περισσότερο».

Σε μια περίοδο όπου ο έλληνας χάνει την ταυτότητά του, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αναζητήσουν στο ρόλο τους μια νέα δυναμική. Να τον φανταστούν αλλιώς και να τολμήσουν το ανέφικτο, να επικοινωνήσουν μέσα από τον εαυτό τους. Να δώσουν πρώτοι το μήνυμα πως η αλλαγή είναι καταρχήν προσωπική υπόθεση που μεταδίδεται με μεράκι και κόπο στους άλλους. Και να φανταστούν το ρόλο τους ως καθοδηγητές ενός νέου προτύπου ανθρώπου κι όχι σαν το βασικό εργαλείο που έχει η κυρίαρχη ιδεολογία για να αναπαραχθεί. (Ειδικά σήμερα πρέπει να το καταλάβουν περισσότερο διότι βάλλονται το ίδιο από αυτή την κυριαρχία).

Στόχος είναι λοιπόν να διευρύνουμε τη μικρή κοινωνία που λέγεται σχολείο και να ανοίξουμε τα σύνορά του,  δίνοντας στα παιδιά μας νέες προοπτικές μέσα από συνεχείς συμπληρωματικές ή και ανατρεπτικές εκδηλώσεις και συστηματικές δράσεις. Το σχολείο να γίνει ξανά φορέας αξιών, στάσεων και αρχών. Φορέας μιας κουλτούρας της ετερότητας, όπου θα χωρούν όλοι οι άνθρωποι με ισότιμο και δημιουργικό τρόπο. Μιας κουλτούρας της αλληλεγγύης και του μόχθου. Της ανάγκης για μάθηση της ιστορίας του τόπου και των ανθρώπων του. Ένα σχολείο που δημιουργεί προσωπικότητες κι όχι ανδρείκελα του εκάστοτε υπουργείου.

Σε επόμενο κείμενο θα επανέλθω με θέμα την σχέση του σχολείου με την οικογένεια και τις γέφυρες που θα ενοποιήσουν μια προσπάθεια προς τη δημιουργία νέων κοινωνικών σχέσεων και νέων αντιληπτικών σχημάτων για τη ζωή και την κοινωνία.