Δευτέρα 16 Ιουνίου 2025

🌿 Masterclass Ψυχοθεραπείας

 Δύο διαδικτυακά σεμινάρια, δύο κατευθύνσεις, ένα κοινό νόημα: η ψυχική συνάντηση

🌀 1. Για όσους θέλουν να γνωρίσουν την ψυχοθεραπεία

«Κάνε το πρώτο βήμα… προς εσένα»

Αυτό το βιωματικό, διαδικτυακό σεμινάριο είναι μια ανοιχτή πρόσκληση για όσους αναρωτιούνται: 

👉 Τι είναι ψυχοθεραπεία;

👉 Πότε τη χρειάζομαι;

👉 Πώς μπορεί να με βοηθήσει;

Χωρίς την πίεση της «θεραπείας», αλλά με χώρο για ερωτήσεις, σκέψεις, συναισθήματα και μικρές βιωματικές ασκήσεις, αυτό το Masterclass φωτίζει τα πρώτα βήματα προς τη φροντίδα του εαυτού.

📅 Ημερομηνία: 23 Ιουνίου και κάθε Δευτέρα για 5 συναντήσεις συνολικά  🕰 Ώρα: 20:00  💻 Online 🎙 Με τον Γιώργο Γιαννούση, Ψυχοθεραπευτή - συγγραφέα

 

🧠 2. Για Ειδικούς Ψυχικής Υγείας

«Ο θεραπευτής χρειάζεται κι εκείνος χώρο για σκέψη, εμβάθυνση και αλληλεπίδραση»

Ένα Masterclass αποκλειστικά για επαγγελματίες ψυχικής υγείας:

🔹 Ανάλυση περιστατικών & κλινικών συμπτωμάτων

🔹 Εργαλεία για το άγχος, την κατάθλιψη, τις διαταραχές των σχέσεων

🔹 Θεωρητική εμβάθυνση σε σύγχρονα μοντέλα 

🔹 Διάλογος, ερωτήματα, επαγγελματική ενίσχυση 

Για εκείνους που δεν σταματούν να μαθαίνουν και να σχετίζονται.

📅 Ημερομηνία: 25 Ιουνίου και κάθε Τετάρτη την ίδια ώρα για 5 συναντήσεις συνολικά | 🕰 Ώρα: 20:00 | 💻 Online 🎙 Με τον Γιώργο Γιαννούση, Ψυχοθεραπευτή -συγγραφέα

 

✨ Δηλώσεις συμμετοχής: 

Για το κοινό

https://docs.google.com/forms/d/1KEHIVgwSpJnrP8MX6Gw6J1hNXnA6JUrSUDrnNWto26g/edit 

Για τους επαγγελματίες 

https://docs.google.com/forms/d/1RbM_6HO27wnUpnxfiHLDMhz3skSc9dSc-YDWsd_tSEQ/edit 


🖥 Τα Masterclasses διεξάγονται μέσω [Zoom / πλατφόρμα], με δυνατότητα διαλόγου & συμμετοχής.

🎟 Οι θέσεις είναι περιορισμένες – θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

 

Μπορεί να ξεκινήσεις από μια ερώτηση.

Μπορεί να συνεχίσεις με μια συνάντηση.

Το Masterclass είναι ο χώρος που σε περιμένει.


Τρίτη 10 Ιουνίου 2025

Don’t panic Αιτίες και θεραπεία των κρίσεων πανικού

Την Παρασκευή το απόγευμα το don’t panic στάθηκε με πολύ ενθουσιασμό και συγκίνηση στον 13ο σταθμό στην Κατερίνη. Στο φιλόξενο χώρο του βιβλιοπωλείου Νέστωρ συναντήθηκα με τον σεφ Κώστα Αϊβάζογλου, την Κατερίνα Χλωροκώστα και τον Όμηρο Ξενίδη. Ήταν όλοι τους τόσο γενναιόδωροι μαζί μου και με τα λόγια τους τίμησαν και ανέδειξαν το περιεχόμενο του βιβλίου. 


Το χορό των ομιλιών άνοιξε ο Κώστας, ο σεφ του  Απόλαυση / Apolafsi. Μίλησε όπως ανέφερε χιουμοριστικά ο ίδιος ως εξωκοινοβουλευτικός του θέματος, αλλά είπε σπουδαία πράγματα. Μεταξύ άλλων ανέφερε ότι ο δυτικός τρόπος σκέψης έχει κι αυτός τα ελαττώματά του και ο πανικός είναι η ατομική έκφραση αυτών των ελαττωμάτων. Ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι τον πανικό, ανέφερε, έχει ένα πριν κι ένα μετά. Περιμετρικά της οδύνης του πανικού στο πριν υπάρχουν οι αιτίες που τον δημιουργούν και στο μετά το έναυσμα να ασχοληθούμε με τον εαυτό μας. Ο πανικός μας καλεί να γίνουμε καλύτεροι παρατηρητές του εαυτού μας και να ταξιδέψουμε με προορισμό την αυτογνωσία. Γινόμαστε οι δορυφόροι του πυρήνα μας. Σε αυτό βοηθάει πάρα πολύ η τέχνη, ο καλός φίλος, αλλά κι ένας ειδικός, ο οποίος μας βοηθά να κερδίσουμε χρόνο σε αυτή την αναζήτηση. 


Η Katerina Chlorokosta μίλησε περισσότερο με την καρδιά της όπως κάνει πάντα. Και έχει μια μεγάλη και ζεστή καρδιά που σκορπά απλόχερα την αγάπη της. Έχει βέβαια και τεράστια εμπειρία στην ψυχοθεραπεία οπότε διάβασε το βιβλίο τόσο μέσα από το προσωπικό της συναίσθημα, όσο και από την επιστημονική της οπτική. Με την Κατερίνα μας συνδέουν πολλά, μεταξύ αυτών το υλικό που είμαστε φτιαγμένοι ως ψυχοθεραπευτές. Την ιδιότητα που ανέφερε για μένα την έχει το ίδιο πληθωρικά κι εκείνη. Είμαστε όπως είπε «χωμάτινοι θεραπευτές», ένας θεραπευτής δηλαδή που είναι φτιαγμένος από ανθρώπινα υλικά. Που πονάει, που φοβάται, που ντρέπεται, που αγωνιά, που αγαπάει και δεν φοβάται να μεταφέρει αυτό το βίωμα, αυτό το συναίσθημα και να το αφήσει να φανεί. 


Η Κατερίνα ανέδειξε τις συνδέσεις που κάνει το βιβλίο, τη γέφυρα που στήνει μεταξύ επιστημοσύνης και απλής γραφής και τα συναισθήματα που διακινεί μέσα από τις ιστορίες του. Μέσα από τις δικές της συνδέσεις περιέκλεισε συνοπτικά όλο το εύρος των σημασιών μιας κρίσης πανικού, ξεκινώντας από τη σημασία του κοινωνικο-πολιτισμικού πλαισίου.  Οι κρίσεις πανικού, ανέφερε, είναι πραγματικά μια τραγωδία για όποιον τις βιώνει. Εμπεριέχουν ένα βίωμα πένθους και απώλειας. Αυτό γιατί όταν έχει κανείς μια διαταραχή άγχους αυτό που συμβαίνει είναι ότι χάνει το αίσθημα της ξεγνοιασιάς και της ελπίδας. Χάνει την αίσθηση της αφέλειας, τη συγκλονιστική αίσθηση της παντοδυναμίας που έχει ένας άνθρωπος ιδιαίτερα στη νεανική του ηλικία. Νιώθει τρωτός. Αυτό είναι μια τρομερή απώλεια, το να νιώθει κανείς τρωτός. Αλλοιώνεται η ταυτότητα του ανθρώπου μέσα από τις κρίσεις άγχους, αλλάζει, αποδομείται και μετά από σκληρή, προσωπική δουλειά και πολύ θεραπεία και επίγνωση, χτίζεται εκ νέου η νέα του ταυτότητα. Η αποδόμηση γίνεται μετατόπιση, αναπλαισίωση και βέβαια αναδόμηση του νέου εαυτού. 


Σχεδόν ποιητικά η Κατερίνα μας είπε πως η κρίση θέλει κάτι να σου πει, η κρίση θέλει κάτι να γνωστοποιήσει. Η κρίση θέλει κάτι να σου μάθει. Η κρίση κάτι θέλει, η κρίση θέλει κάτι. Οι κρίσεις άγχους δεν είναι παρά το σύμπτωμα που παρότι έρχεται με πολύ πόνο, δεν έρχεται ποτέ χωρίς δώρα. Γίνονται η φωνή ενός βωβού ανθρώπου. Είναι η σιωπηλή επικοινωνία του με τον κόσμο, τη ζωή και με τους άλλους. Οι κρίσεις πανικού είναι επικοινωνία, είναι ο τρόπος που εφευρίσκει το αδιέξοδο μέσα μας να μας γνωστοποιήσει την ανάγκη του κι όχι απλά να την πει, αλλά να την ουρλιάξει. Γιατί ουρλιάζοντας μόνο θα ακουστεί. 


Στάθηκε ιδιαιτέρως στη μεταφορά του βιβλίου «οι κρίσεις πανικού ως ο ταχυδρόμος του ψυχισμού». Ο ταχυδρόμος είναι ο αγγελιοφόρος, ο κήρυκας, όπως τους λέγανε στην αρχαία Ελλάδα. Οι κήρυκες ήταν ιερά και σπουδαία πρόσωπα, τόσο σπουδαία που η επίθεση εναντίον ενός τέτοιου προσώπου θεωρούνταν πράξη ανήθικη και ανίερη. 


Οι κρίσεις πανικού λοιπόν χάνουν την τρομακτική τους όψη και γίνονται ο ταχυδρόμος,  ο κήρυκας. Αυτός που θα φέρει την πληροφορία, γιατί χωρίς αυτή την πληροφορία, όσο σκληρή κι αν είναι, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι είναι αυτό που μας συμβαίνει, που θα ‘ρθει, είμαστε έρμαια των γεγονότων. Μέσα από την πληροφορία που θα ακούσουμε μπορούμε να δράσουμε, μπορούμε να αντιληφθούμε τι είναι αυτό που πρέπει να κάνουμε για να αλλάξουμε την κατάσταση στην οποία ζούμε. 


Η Κατερίνα με τη ζεστασιά και την αγάπη της έγινε ο κήρυξ του βιβλίου, την ευχαριστώ από καρδιάς για την τιμή. 


Στη συνέχεια ο Omiros Xeni (όνομα και πράγμα) μας μάγεψε με τις δικές του συνδέσεις. Η  παρουσίαση του είχε τον τίτλο «μια κάθοδος στα βάθη του φόβου». Με αλληγορικό τρόπο μας εισήγαγε στον όρο μέσα από τον Θεό Πάνα, από τον οποίο εξάλλου παράγεται κι η έννοια του πανικού. Μας μετέφερε στην ορεινή Αρκαδία, τόπο γέννησης του Πάνα και μας διηγήθηκε την ιστορία του. Τόνισε ότι ο Πάνας είναι ένας Θεός πολύ πλούσιος, το λέει και η λέξη «παν», τα είχε όλα. Οι Ορφικοί φιλόσοφοι τον λάτρευαν  ως Θεό του σύμπαντος κόσμου, εκ του παν που σημαίνει το Όλον, το σύμπαν. Οι Θεοί τον βάπτισαν «Πάνα» γιατί είναι η προσωποποίηση της γενετήσιας ενέργειας. Ο Πάνας λοιπόν είναι η δύναμη που μας συνδέει με το παν, μας συνδέει με το σύνολο. Ο πανικός έρχεται σαν ερωτική έκρηξη να συμπαρασύρει τον άνθρωπο στη δημιουργία. 


Ο Όμηρος επιστράτευσε την ποίηση και τη φιλοσοφία προκειμένου να μιλήσει για τη δύναμη του πανικού. Ανέφερε παραδειγματικά πως τόσο για το Σικελιανό, όσο και τον Νίτσε ο πανικός είναι ο «δαίμων του μεσημεριού». Ο Νίτσε έλεγε πως ο πανικός δεν επιθυμεί τίποτα, δεν έχει καμιά έγνοια, η καρδιά του σταματά, μόνο το μάτι του ζει, είναι ένας νεκρός με άγρυπνο μάτι. Ο Σικελιανός εμπνέεται από τη χαλαρότητα που έχει ο Θεός Πάνας. Αυτή η ανάλαφρη ώρα του μεσημεριού είναι η ώρα που υψώνοντας τις λειτουργίες της ύπαρξης μας στην ακμή τους, καίγοντας κάθε περιττό, αλαφρώνουμε τη σάρκα μας και γινόμαστε αντάξιοι να κοινωνήσουμε άμεσα με το μυστήριο της ζωής  και με τον εαυτό μας. 


Επιστρέφοντας στην ορεινή Αρκαδία φανταστείτε τον εαυτό σας να περιδιαβαίνει στο δάσος και μαγεμένος από την ομορφιά του να συνειδητοποιεί πως έχει χαθεί. Φαντάζομαι πολλοί μπορεί να έχουν ζήσει κάτι παρόμοιο, είτε κυριολεκτικά, είτε φαντασιακά. Ανησυχούμε και φοβόμαστε το άγνωστο, ενώ ακούμε παράξενους αλλά γνωστούς θορύβους, όπως να σπάει ένα κλαδί. Σταδιακά τρομάζουμε όλο και περισσότερο, είναι κάτι σαν θρίλερ αυτό που ζούμε εκείνη τη στιγμή. Φωνάζουμε δυνατά και αρχίζει η ανησυχία να γίνεται άγχος και το άγχος να γίνεται φόβος. Οι φωνές μας δυναμώνουν και ξαφνικά εντελώς απροειδοποίητα εμφανίζεται μια τέτοια μορφή, μια τρομακτική μορφή. Τον αναγνωρίζουμε τον πανικό, όπως αναγνωρίζουμε και τη μορφή του Θεού Πάνα. Μάλλον του χαλάσαμε το μεσημεριανό του ύπνο ή την μεσημεριανή του ανάπαυλα. Και μας κυριεύει ο πανικός. Γινόμαστε (με μια ωραία λέξη που έχουμε) πανικόβλητοι. Ποιος είναι ο πανικόβλητος, αυτός που δέχεται τον πανικό επάνω του. Είναι δηλαδή αυτός που καταλαμβάνεται από την κατάσταση του πανικού. Γινόμαστε εντελώς ξαφνικά ανασφαλείς και μετέωροι. Άλλος ιδρώνει, άλλος ζαλίζεται, αυτά είναι τα συμπτώματα του πανικού. Όσοι έχετε περάσει κρίσεις πανικού ξέρετε ότι η αίσθηση είναι πως ανεβάζουμε πίεση, αναπνέουμε με δυσκολία, ανακατεύεται το στομάχι μας, η καρδιά μας χτυπάει έντονα, βιώνουμε έναν απόλυτο τρόμο και πιστεύουμε ότι θα πεθάνουμε. Να όμως που δεν πεθαίνουμε. Είναι η αίσθηση του θανάτου μόνο, μια στιγμή που ενώ είμαστε ζωντανοί βιώνουμε μια στιγμή θανάτου. Αυτή η κρίση πανικού μας βγάζει από την κανονική μας, τη συνηθισμένη μας σωματική και ψυχική κατάσταση και μας αναγκάζει να γνωρίσουμε έναν άλλο εαυτό, μια άλλη πλευρά του εαυτού μας, την οποία αγνοούσαμε. Δηλαδή η κρίση πανικού θα φέρει δώρα, τα οποία σταδιακά κάποιος τα συνειδητοποιεί και τα αποδέχεται ως δώρα. 


Αναφορικά με τις αιτίες των κρίσεων πανικού μια πρώτη σκέψη του Όμηρου είναι πως η κρίση πανικού είναι ένα οριακό γεγονός. Τι σημαίνει αυτό, ότι ο άνθρωπος το τερμάτισε, δηλαδή έφτασε σε ένα όριο, σε ένα άκρο. Οι εμπειρίες που είναι οριακές είναι πάρα πολύ σημαντικές γιατί μας μαθαίνουν διάφορα. Η κρίση πανικού προσφέρει το εξής δώρο, ότι ξεπερνάμε, υπερβαίνουμε τον εαυτό μας και υπερβαίνουμε το φόβο μας. Το βιβλίο είναι γεμάτο από ιστορίες ανθρώπων που ο Γιώργος βοηθάει να κάνουν αυτή την υπέρβαση και να προχωρήσουνε στο «μετά» την κρίση πανικού. 


Στο τέλος μου έκανε δώρο ένα ταιριαστό απόσπασμα από το έργο του Επίκουρου. «Αν μπορείς και θέλεις να βοηθήσεις όσους περισσότερους ανθρώπους γίνεται πρέπει η θεραπεία που τους προτείνεις να είναι απλή για να την καταλάβουν, εύκολη για να την εφαρμόσουν ασφαλώς αποτελεσματική. Πρώτα πρώτα σαν γιατρός των ψυχών οφείλεις να διαβεβαιώσεις ότι η θεραπεία είναι εφικτή, ότι δεν απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια ή ειδικές γνώσεις, τεχνικές ή τελετουργίες. Το αγαθό είναι ευπόριστο  και το κακό ευκαρτέριτο, αντέχετε δηλαδή, αλλά οφείλεις και να αποδείξεις στους ασθενείς σου ότι η θεραπεία έχει δοκιμαστεί με επιτυχία φέρνοντας το δικό σου παράδειγμα και των συν-φιλοσόφων σου». 


Η παρουσίαση έκλεισε με τις δικές μου αναφορές στις οποίες θα αναφερθώ σε επόμενη ανάρτηση. 


Θερμές ευχαριστίες στους ανθρώπους του βιβλιοπωλείου Βιβλιοπωλείο Νέστωρ- Nestor bookstoreωρ, τη Δέσποινα και τους γονείς της, για την πολύ ζεστή φιλοξενία τους. Χωρίς τις δικές τους ενέργειες δεν θα μπορούσε να γίνει η όμορφη αυτή συνάντηση. Είναι πολύ σημαντικό σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, σε καιρούς αποξένωσης, να υπάρχουν άνθρωποι που αντιστέκονται και υποστηρίζουν την καλλιέργεια του πνεύματος στην πράξη. 

Θερμές ευχαριστίες και στη μόνιμη ακροάτρια, διοργανώτρια και εμψυχώτρια των εκδηλώσεων, την σύντροφό μου Κωνσταντια

Πέμπτη 5 Ιουνίου 2025

Master class ψυχοθεραπείας

 


Η ψυχοθεραπεία έχοντας ακόμη πάνω της την βαριά κληρονομιά του 20ου αιώνα πρέπει να βρει τρόπο να προσαρμοστεί στην ιστορική στιγμή που ανήκει. Σε ένα παγκόσμιο σκηνικό συνεχών μεταβατικών κρίσεων, όσο και της επέλασης της ψηφιακής «πραγματικότητας», συμβαίνουν τέτοιου μεγέθους αλλαγές στο κοινωνικο-οικονομικό, πολιτικό και ψυχικό γίγνεσθαι της ανθρωπότητας που δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστο και το πεδίο της ψυχοθεραπείας,  το νόημα, το σκοπό, το ρόλο και τους επιμέρους στόχους της, έως ακόμη και τη γλώσσα που χρησιμοποιεί. Έχουμε δηλαδή μια αλλαγή εποχής και βιώνουμε τόσο έντονες βιοπολιτικές ανακατατάξεις, οι οποίες υποχρεώνουν και την ψυχοθεραπεία να μετασχηματιστεί αντιστοίχως. Και πρωτίστως οι νέες συνθήκες επιβάλλουν όσοι εργάζονται στο ψυχοθεραπευτικό πεδίο να αντιληφθούν και να αντιμετωπίσουν, όπως κι ολόκληρη η κοινωνία και η ανθρωπότητα, την αναγκαιότητα αυτής της μετάβασης. 

Γίνεται επομένως επιτακτικότερη η ανάγκη η ψυχοθεραπεία να βγει από το δικό της «εγώ», να δημιουργήσει διεξόδους διαφυγής προς το «εμείς» και να συμβάλλει στη διαμόρφωση των συλλογικών προτύπων που αφενός ενισχύουν το μαζί κι αφετέρου θρέφουν την ατομικότητα με τα σωστά υλικά. Και για να το πετύχει αυτό χρειάζεται να βγει από τα στενά όρια που ορίζει το ψυχοθεραπευτικό γραφείο, να αφουγκραστεί τις ανάγκες και τα ψυχικά προβλήματα των ανθρώπων και να επικοινωνήσει μαζί τους με διαφορετικούς τρόπους. 

Στο πλαίσιο της παραπάνω αντίληψης, κατανοώντας την ανάγκη να φέρουμε την επιστήμη της ψυχοθεραπείας περισσότερο κοντά στον άνθρωπο και στις ανάγκες του,  καθιερώνουμε τον θεσμό του «Master class ψυχοθεραπείας».

Τα "master class ψυχοθεραπείας" συνιστούν ένα εργαλείο κατανόησης του εαυτού και της πολύπλοκης πραγματικότητας στην οποία ζούμε. Μαζί θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε τις περισσότερες πτυχές του ανθρώπινου ψυχισμού και πως αυτός συναντιέται με την κοινωνική του πραγματικότητα, πως δημιουργούνται οι ψυχικές δυσλειτουργίες και διαταραχές και πως μπορεί ο άνθρωπος να τις διαχειριστεί και να τις θεραπεύσει. 

Ο κύκλος κάθε σειράς master class θα αποτελείται από πέντε (5) αυτόνομες θεματικές συναντήσεις, οι οποίες θα πραγματοποιούνται ανά εβδομάδα. Οι συναντήσεις θα έχουν αλληλεπιδραστικό χαρακτήρα ώστε να δίνεται η δυνατότητα στους συμμετέχοντες -αν το επιθυμούν- να θέτουν τα δικά τους ερωτήματα σχετικά με το εκάστοτε θέμα συζήτησης. 

Εξίσου σημαντικό είναι πως τα μέλη κάθε ομάδας θα συμμετέχουν στην επιλογή της αντίστοιχης θεματολογίας, συμπληρώνοντας ένα ανώνυμο έντυπο κατά τη διάρκεια της εγγραφής τους και επικαιροποιώντας τις επιλογές τους κατά τη διάρκεια των master class, η θεματολογία των οποίων θα κτίζεται πάνω στις δικές τους ανάγκες και προβληματισμούς.  


Συντονιστής ομάδας: Δρ. Γιώργος Γιαννούσης, ψυχοθεραπευτής


                                       Εξειδικευμένα Workshops

         Ενδεικτική θεματολογία

Ψυχοσωματικά συμπτώματα

Κρίσεις πανικού

Φόβοι & φοβίες

Κατάθλιψη 

Σχέσεις: γονεϊκές, διαγενεακές, αδελφικές σχέσεις, κοινωνικές σχέσεις

Οι συντροφικές σχέσεις και η θεραπεία ζεύγους

Συμβουλευτική παιδιών & εφήβων 

Γονεϊκότητα: το μεγάλο ζήτημα της εποχής ή πως θα γίνω καλός γονιός. 

Συλλογικό και διαγενεακό τραύμα

Η σχέση με το σώμα μας & διατροφικές διαταραχές

Αγάπη και όρια

Οι ρόλοι των φύλων και το φύλο των ρόλων

Ο στόχος της προσωπικής αλλαγής ή πως αλλάζει ο άνθρωπος;

Που πήγε η χαρά (;) 

Διαχείριση της απώλειας και του πένθους 

Εξαρτήσεις από το διαδίκτυο & από ουσίες

Διαχείριση μετατραυματικού στρες έπειτα από φυσικές, κοινωνικές ή άλλου είδους συλλογικές καταστροφές. 


Έναρξη: Δευτέρα 23 Ιουνίου 
Διάρκεια: 5 εβδομάδες
Κόστος: 20 ευρώ ανά συνάντηση - 80 ευρώ εφ' άπαξ καταβολή

Οι συναντήσεις θα διενεργούνται στο ΖΟΟΜ
Με την καταβολή των χρημάτων θα λαμβάνεται ένα προσωπικό email με τον αντίστοιχο σύνδεσμο. Βασική προϋπόθεση είναι όσοι επιθυμούν να παρακολουθήσουν το masterclass ψυχοθεραπείας θα πρέπει να έχουν ανοιχτή κάμερα και να προστατεύουν την ιδιωτικότητα των συνομιλιών. 

Eurobank - Γιαννούσης Γεώργιος ΙΒΑΝ: GR6102600230000570200720165  


Φόρμα συμμετοχής:

https://docs.google.com/forms/d/1KEHIVgwSpJnrP8MX6Gw6J1hNXnA6JUrSUDrnNWto26g/edit 


-- 

Dr Γιώργος Γιαννούσης 

Ψυχοθεραπευτής


ΝΗΜΑ

Ινστιτούτο συμβουλευτικής & ψυχοθεραπείας

Πρωτοπαπαδάκη 6 (3ος όροφος), Πλατεία

Ταχυδρομείου, Λάρισα

Τηλ: 2410533737 & 6973179326

website: www.nhmacenter.gr


Κυριακή 11 Μαΐου 2025

Μάνα, μητέρα, μαμά

 

Ποια είναι η κοινωνική αναπαράσταση για τη γυναίκα στο σύγχρονο δυτικό κόσμο; Πως αντιλαμβάνονται -άντρες και γυναίκες- ένα πρόσωπο που όλοι και όλες γνωρίσαμε πριν τη δούμε, αφού από το σώμα της βγήκαμε στο φως, τυφλοί, φοβισμένοι  και ανυποψίαστοι, με ένα κλάμα, ένα οδυρμό που θα μας ακολουθεί σε ολόκληρο το μονοπάτι της ζωής, έως το θάνατο.

Το κλάμα κραυγάζει την ανάγκη μας να συνδεθούμε με το ωκεάνιο συναίσθημα της ενδομήτριας ζωής, με τη μάνα, το πρώτο είδωλο του κόσμου. Μεταφέρει την ανάγκη να συνδεθούμε με τη μυρουδιά της, την αναπνοή της, την αγκαλιά της. Η δική της ματιά είναι αυτή που πρώτο-ορίζει την ταυτότητά μας, εάν το βλέμμα της είναι ενθαρρυντικό ή απογοητευτικό έτσι αντιστοίχως θα ορίσουμε τον εαυτό μας.

Από εκείνη την αγκαλιά έως την ερωτική αγκαλιά στο γάμο και τη συντροφικότητα οι άνθρωποι αναζητούν με πάθος εκείνο το βλέμμα που θα τους δώσει ζωή. Η ποιότητα της σχέσης με τον άλλο καθρεφτίζεται σε όσα ένιωσε το βρέφος στην αγκαλιά της μάνας του. Η ποιότητα της μαγιάς που διαμορφώνει κάθε προσωπικότητα εξαρτάται από το «υλικό» που κουβαλά εκείνη η σχέση, αλλά και από την πρώτη ματαίωση που δημιουργεί η απομάκρυνση από το σώμα και το βλέμμα της μητέρας. Όσο το ρήγμα της ματαίωσης βαθαίνει, όσο το βρέφος δεν αντικατοπτρίζεται ως σημαντικό μέσα στη ματιά της μάνας του, τόσο θα αποζητά στο βλέμμα της τον χαμένο παράδεισο και στο βλέμμα κάθε γυναίκας που θα συναντά στη ζωή του. Σε εκείνο το βαθύ ρήγμα θα συναντήσουμε και τη βιαιότητα των αντρών. Ο βίαιος άντρας είναι ένας ματαιωμένος και πληγωμένος άντρας, ένα πληγωμένο θηρίο. Ένα φοβισμένο αγρίμι που δεν χόρτασε από το βλέμμα και αναζητά το μαστό της επαγγελίας. Γι’ αυτό εξάλλου όταν νιώθει νηστικός δαγκώνει τον μαστό που τον θρέφει, δημιουργώντας μια ψευδαίσθηση παντοδυναμίας και κυριαρχίας.

Ακόμη όμως και στις περιπτώσεις του χορτάτου βλέμματος θα συναντήσουμε το διαρκές άγχος της ενηλικίωσης, την αγωνία να υπάρξουμε δίχως το μητρικό πλέγμα προστασίας. Θα συναντηθούμε με την επιθυμία να υπάρξουμε αυθύπαρκτα καταλαγιάζοντας την παιδική ανάγκη και επιθυμία να υπάρχουμε μέσα από τους άλλους κι όχι μέσα στους άλλους.

Η μάνα έχει κάτι ιερό, τίκτει τη ζωή και την περιβάλλει προστατευτικά με την αγάπη της όταν εκείνη κάνει τα πρώτα της βήματα. Οι πολιτισμοί και οι κοινωνίες που η μάνα δεν κουβαλά αυτή ιερότητα είναι ασθενικές κοινωνίες. Κοινωνίες οι οποίες δεν μπορούν να γεννήσουν υγιή υποκείμενα και ευτυχισμένους ενήλικες.

 

Όταν το θαύμα της γυναίκας/μάνας μεταμορφώνεται σε ανθρώπινο δράμα τότε κάτι δεν πάει καλά…

…Καιρός να μετατρέψουμε το «Ὡς ἂρα διά γυναικός ἐρρύη τὰ φαῦλα» («Από τη γυναίκα ήρθαν στον κόσμο τα κακά [πράγματα]»), σε «Ἀλλά καὶ διά γυναικός πηγάζει τά κρείττω» («Αλλά και από τη γυναίκα [ήρθαν στον κόσμο] τα καλά [πράγματα]»)[1].

 

Κυριακή 12 Ιανουαρίου 2025

Ο εθισμός του διαδικτύου

 

«Θα δίναμε μαχαίρι σ ένα βρέφος;»

*«Έτσι δε δίνουμε μια συσκευή διαδικτυακής δικτύωσης σε ένα παιδί, λέει στην «Ε» ο κ. Γιώργος Γιαννούσης ψυχοθεραπευτής, συγγραφέας μιλώντας για το θέμα του εθισμού στο διαδίκτυο

*Κάνει λόγο για συμπαγή και κάθετα όρια στην τρυφερή  ηλικία των παιδιών, τουλάχιστον έως τα έντεκα τους χρόνια.

 

Πεζοί διασχίζουν το δρόμο κοιτώντας το τηλέφωνο. Οδηγοί στα φανάρια ρίχνουν κλεφτές ματιές στο Facebook. Παιδιά γυρίζουν από το σχολείο και πιάνουν τη συσκευή τους και «χάνονται». Γονείς κάθονται στον καναπέ του σπιτιού τους με ανοιχτή την τηλεόραση και κρατούν τα τηλέφωνα χαζεύοντας κάτι άλλο.

Στα τραπέζια της ταβέρνας η συζήτηση γίνεται με διακοπές. Στα καφέ ο ένας μιλάει και οι άλλοι κουνάν τα κεφάλια τους. Κοιτώντας φυσικά τα τηλέφωνά τους.

Οι άνθρωποι πλέον λειτουργούν με ένα χέρι. Γιατί το άλλο κρατάει πάντα ένα τηλέφωνο…

Πριν λίγες ημέρες παρουσιάστηκε η εθνική στρατηγική προστασίας των ανηλίκων από τον εθισμό στο Διαδίκτυο. Αναφέρθηκαν λύσεις όπως είναι το parco.gov.gr που περιλαμβάνει βασικές οδηγίες για τη ρύθμιση του γονικού ελέγχου στις κινητές συσκευές των παιδιών και το Kids Wallet, την εφαρμογή που θα τεθεί σε λειτουργία την ερχόμενη άνοιξη, μέσω της οποίας θα δίνεται η δυνατότητα επιβεβαίωσης της ηλικίας του χρήστη.

Είναι όμως αυτά αρκετά;

«Τα επιμέρους μέτρα προστασίας ή ευαισθητοποίησης των πολιτών είναι στη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο ποτέ δεν είναι αρκετά, καθώς δεν απαντούν στις βαθύτερες αιτίες του προβλήματος» λέει στην «Ε» ο κ. Γιώργος Γιαννούσης που είναι ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας.

Για τις αιτίες μάλιστα τονίζει «χρειάζεται να αναζητηθούν και να θεραπευτούν εκεί που πηγάζουν, δηλαδή στη λειτουργία των θεσμών της κοινωνίας και της πολιτείας. Όσο περισσότερο θωρακισμένο είναι το θεσμικό, κοινωνικό και πολιτειακό σύστημα, τόσο περισσότερο μπορεί να νιώθουν ασφαλείς οι οικογένειες και τα άτομα. Σε κάθε άλλη περίπτωση η διασπορά της ευθύνης στην ατομική της διάσταση καθιστά ανυπεράσπιστους τους πολίτες, τους γονείς, τα παιδιά, τους δασκάλους».

Η «Ε» κάνει μια ουσιαστική συζήτηση μαζί του για το θέμα του εθισμού στο διαδίκτυο έχοντας στο επίκεντρο, τους νέους:

*Πόσο ανησυχητικό είναι το γεγονός πως τα κινητά πλέον είναι μια προέκταση των χεριών. Όχι μόνο των ενηλίκων αλλά και των μικρών παιδιών;

-Φανταστείτε όταν εφευρέθηκε ο τροχός πώς θα μας φαινόταν όλοι εκείνοι που φοβόντουσαν, αντιδρούσαν και επιμένανε να σέρνουν διαφορετικά το «όχημα» τους.  Κάπως έτσι φαντάζει σήμερα κάθε άνθρωπος που δεν είναι κάτοχος μιας κινητής συσκευής τηλεφώνου. Προφανώς μπορούμε να ζήσουμε χωρίς κινητά τηλέφωνα. Δεν ικανοποιούν ζωτικές ανάγκες επιβίωσης. Είναι όμως η νέα πραγματικότητα, τα νέα εργαλεία επικοινωνίας και ανάπτυξης του ανθρώπου. Η δαιμονοποίηση της τεχνολογίας και η φοβική ή ενοχική ματιά απέναντί της μας κάνει περισσότερο ευάλωτους στους κινδύνους της. Όπως και η «αγιοποίησή» της.

Υπάρχει βεβαίως σε κάθε περίπτωση ένα όριο που χρειάζεται να μπαίνει για να προστατεύει τους ανθρώπους από την υπερβολική και παράλογη χρήση της τεχνολογίας. Όπως δε δίνουμε ένα μαχαίρι σε ένα βρέφος, έτσι δε δίνουμε μια συσκευή διαδικτυακής δικτύωσης σε ένα παιδί. Κάθε ηλικία χρειάζεται τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις της. Το δύσκολο πάντα είναι το πώς θα τα καταφέρουν οι γονείς να βάζουν αυτά τα όρια, δεδομένου πως αρκετές φορές αισθάνονται το ίδιο απροστάτευτοι, ανεπαρκείς, αδύναμοι και ανασφαλείς. Το μόνο σίγουρο είναι πως όταν δεν τα καταφέρνουν καλό είναι να ζητούν βοήθεια από κάποιον ειδικό. Όσο νωρίτερα το κάνουν τόσο περισσότερο προληπτικά μπορούν να δράσουν στο ενδεχόμενο ενός εθισμού του παιδιού τους από το διαδίκτυο και τις οθόνες.     

*Πως μπορεί κάποιος γονέας να περιορίσει τη χρήση των κινητών τηλεφώνων από το παιδί του όταν όλος ο κόσμος είναι στο διαδίκτυο;

-Ο μόνος τρόπος είναι να αποτελέσει εκείνος ένα διαφορετικό παράδειγμα. Παράλληλα με το δικό του παράδειγμα είναι σημαντικό ο γονιός να αναπτύξει ένα κανάλι επικοινωνίας με τα παιδιά του. Ο κόσμος του διαδικτύου μοιάζει λιγότερο επικίνδυνος όσο ένα παιδί νιώθει ασφαλή μέσα στο σπίτι του. Για όλους φυσικά εγκυμονούν οι κίνδυνοι, ωστόσο όσο περισσότερο συναισθηματικά θωρακισμένο είναι ένα παιδί τόσο λιγότερο κινδυνεύει. Καθώς έχει χτίσει τις άμυνες εκείνες που θα του επιτρέψουν να προστατέψει τον εαυτό του. Και να ζητήσει άμεσα βοήθεια από τους γονείς του όταν νιώσει κίνδυνο.

Σε περίπτωση που ανιχνεύσουν σημάδια εθισμού χρειάζεται άμεσα να κινητοποιηθούν. Να ζητήσουν ειδική βοήθεια. Να αναζητήσουν διαφορετικούς και πιο αποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης.

*Πως να αντιδρούν οι γονείς όταν τα παιδιά ζητούν να μπαίνουν σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και μάλιστα από πολύ μικρές ηλικίες;

-Εννοείται πως δεν επιτρέπουμε την ανεξέλεγκτη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στα μικρά  παιδιά. Τα όρια χρειάζεται να είναι περισσότερο συμπαγή και κάθετα στην τρυφερή ηλικία των παιδιών, τουλάχιστον έως τα έντεκα τους χρόνια. Δεν θα τα αποκλείσουμε από τη χρήση των μέσων, θα τους μάθουμε όμως και θα ελέγχουμε τον τρόπο και τον χρόνο της χρήσης. Είναι πιο αποτελεσματικό να τους διδάξουμε παρά να τους απαγορεύσουμε. Είναι πιο χρήσιμο να αναγνωρίζουν τα όρια και τη σκοπιμότητά τους. Να αναπτύσσουν σταδιακά τις εσωτερικές άμυνες και να χρησιμοποιούν την τεχνολογία για δημιουργικούς σκοπούς.

Κατανοώ, βέβαια, πως είναι περισσότερο δύσκολο οι σημερινοί γονείς να εκπαιδεύουν τα παιδιά τους σε εργαλεία που ήδη εκείνα χειρίζονται, σταδιακά, καλύτερα από τους ίδιους. Είναι ψηφιακοί μετανάστες και τα παιδιά τους ψηφιακοί ιθαγενείς. Η συνθήκη αυτή τους «υποχρεώνει» να μάθουν τη νέα γλώσσα και να εξοικειωθούν με την κουλτούρα του νέου «τόπου», του νέου δηλαδή ψηφιακού κόσμου.  

*Είναι το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η εξάρτηση της εποχής;

-Επισήμως, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο εθισμός από το διαδίκτυο είναι η νεότερη μορφή εξάρτησης. Ανήκει στις συμπεριφορικές εξαρτήσεις και προκαλεί τις ίδιες εγκεφαλικές διεργασίες που προκαλούν όλες οι μορφές εξάρτησης.  Ο διαδικτυακός εθισμός αυξάνει τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο και βάζει τον «χρήστη» στο φαύλο κύκλο της εξάρτησης. Η χρήση της τεχνολογίας γίνεται ζωτική ανάγκη και παραμερίζει όλες τις υπόλοιπες λειτουργίες του ανθρώπου. Ένα παιδί, ένας έφηβος ή ένας ενήλικας που βρίσκεται μπλεγμένος στα πλοκάμια της εξάρτησης από κάθε είδους οθόνες, δεν συμμετέχει σχεδόν σε καμία άλλη δραστηριότητα. Η προσωπική και κοινωνική του ζωή περιστρέφεται γύρω και μέσα στο διαδικτυακό και ψηφιακό κόσμο. Τα πλοκάμια δε αυτού του εθισμού είναι πολλά, από τα video games έως τα social media.

*Η πανδημία το προηγούμενο διάστημα έπαιξε ρόλο σε όλο αυτό που ζούμε ή απλά επιτάχυνε τις εξελίξεις;

-Η περίοδος της πανδημίας του covid-19 «νομιμοποίησε» στις συνειδήσεις των πολιτών και κατοχύρωσε θεσμικά τη χρήση του διαδικτύου, τις διάφορες «πλατφόρμες», την τηλεργασία, κ.α. Μας έφερε πιο κοντά στην αναγκαιότητα της ψηφιοποιημένης επικοινωνίας. Παράλληλα ενέτεινε το μύθο αυτής της αναγκαιότητας. Το σκηνικό της πανδημίας αποτέλεσε ένα καλό υπόστρωμα για να διεισδύει και να ευδοκιμήσει ο κόσμος της οθόνης και του διαδικτύου.

*Πόσο επιβαρυντικό είναι για μια οικογένεια το γεγονός πως ακόμα και πάνω στο οικογενειακό τραπέζι υπάρχουν 4-5 κινητά τηλέφωνα με αποτέλεσμα να χαθεί η ουσιαστική επικοινωνία;

-Το σύγχρονο υπαρξιακό ζητούμενο είναι η υπεράσπιση της ανθρωπινότητας του ανθρώπου. Η απώλεια της σωματικής διάστασης στην επικοινωνία. Ο ακρωτηριασμός δύο βασικών αισθήσεων, της όσφρησης και της αφής. Δύο «μητρικών» αισθήσεων που αντανακλούν σε βασικές λειτουργίες της ανθρώπινης ύπαρξης. Όσο κι αν αναπτύσσεται ο τεχνολογικός μας πολιτισμός χρειάζεται να αγρυπνούμε και να διαφυλάσσουμε την ανθρώπινή μας υπόσταση. Ο άνθρωπος δεν είναι μηχανή, είναι ένα βιολογικό ον με κοινωνικές και ψυχολογικές διαστάσεις. Σκέφτεται, νιώθει, διαισθάνεται, πιστεύει, αναζητά, ενεργεί. Δεν μπορεί το δημιούργημα του ανθρώπου,  ο τεχνολογικός πολιτισμός, να μπει πάνω από τον δημιουργό του.

Η ουσιαστική επικοινωνία αναπτύσσεται ενσώματα, διαισθητικά, αισθαντικά, λεκτικά, πάνω στις ράγες της ψυχοσωματικής μας υπόστασης. Η τεχνολογία είναι απλά ένα μέσο, ένα εργαλείο, που μπορεί να μας βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Ας μην της δίνουμε άλλη υπόσταση και μεγαλύτερη ισχύ. 

Συνέντευξη στον Κώστα Γκιάστα, για λογαριασμό της κυριακάτικης "Ελευθερίας" 

 

 

Δευτέρα 6 Ιανουαρίου 2025

Ο «μύθος» της εξάρτησης από το διαδίκτυο

Το διαδίκτυο και η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι εξάρτηση, όπως δεν είναι σύνδρομο ο Οιδίποδας. Στοιχειοθετούν, ως σημεία της πολιτισμικής μας εξέλιξης, ένα πέρασμα, μια νέα πολιτισμική μετάβαση.

Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και το διαδίκτυο συνιστούν αναμφίβολα ένα νέο πολιτισμικό παράδειγμα που έχει τη δυναμική να συγκριθεί με μεγάλες ιστορικές επαναστάσεις, όπως η Γεωργική και η Βιομηχανική επανάσταση. Και οι δύο αυτές επαναστάσεις άλλαξαν ριζικά τον τρόπο ζωής, τις κοινωνικές δομές και την οικονομία, δημιουργώντας θεμέλια για νέες φάσεις ανάπτυξης και εξέλιξης της ανθρωπότητας. Με παρόμοιο τρόπο, η τεχνητή νοημοσύνη και το διαδίκτυο προκαλούν τεράστιες αλλαγές στις σύγχρονες κοινωνίες. Αλλαγές που φέρνουν τεράστιες ανατροπές στο πεδίο της οικονομίας, της εργασίας και της παραγωγής, της επικοινωνίας και της συλλογικής έκφρασης, της καθημερινότητας των σχέσεων και της κουλτούρας. Αλλαγές που μεταβάλλουν τον υπαρξιακό προσανατολισμό του ανθρώπου και τον επηρεάζουν στην ολότητά του, ως βιο-κοινωνικό-ψυχικό ον.

Η τεχνητή νοημοσύνη εγείρει ζητήματα σχετικά με την ανθρώπινη ταυτότητα, την αυτονομία, τη δημοκρατία, τη συλλογική ευθύνη. Όπως συνέβη και στις προηγούμενες ιστορικές επαναστάσεις, που επίσης έθεσαν ερωτήματα για την κοινωνική οργάνωση και την ανθρώπινη πρόοδο. Η διαφορά με τις προηγούμενες επαναστάσεις είναι η ταχύτητα και η παγκόσμια διάδοση αυτών των τεχνολογιών. Οι αλλαγές που προκαλεί η τεχνητή νοημοσύνη και το διαδίκτυο πραγματοποιούνται μέσα σε λίγες δεκαετίες, με ταχύτατους ρυθμούς και επηρεάζουν άμεσα δισεκατομμύρια ανθρώπους. Ενώ η γεωργική και η βιομηχανική επανάσταση χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο για να εδραιωθούν.

Η τεχνητή νοημοσύνη και το διαδίκτυο φέρνουν επομένως μια επανάσταση εφάμιλλη της Γεωργικής ή της Βιομηχανικής επανάστασης, καθώς προκαλούν συστημικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ζωής. Ωστόσο, η πρόκληση είναι αν θα καθοδηγηθούν αυτές οι αλλαγές με τρόπο που να εξυπηρετεί την ανθρωπότητα και να διασφαλίζει την ισότητα, την ηθική και τη βιωσιμότητα. Κάτι που ωστόσο δεν διαφαίνεται. Καθώς οι αντιφάσεις και οι ανισότητες του κόσμου βαθαίνουν, τουλάχιστον σε αυτή την ιστορική φάση. Καθώς οι εταιρείες που ελέγχουν την  «τεχνητή νοημοσύνη» τείνουν να ελέγχουν απόλυτα τους κρατικούς οργανισμούς (βλέπε Μασκ).

Στο νέο ψηφιακό περιβάλλον και τη νέα μορφή που παίρνει ο καπιταλισμός είναι παράδοξο να συζητάμε για το διαδίκτυο και την τεχνητή νοημοσύνη μόνο με όρους «επικινδυνότητας». Ειδικότερα όταν βάζουμε στην εξίσωση τα παιδιά. Τι θέλουμε; Να ζήσουν τα παιδιά μας έξω από τη νέα πραγματικότητα;

Ας μη δαιμονοποιούμε επομένως τη νέα τεχνολογία και τις αλλαγές που επιφέρει στις ζωές μας.

Ζούμε κυριολεκτικά σε μια ιστορικών διαστάσεων μετάβαση από το ένα πολιτισμικό υπόδειγμα σε ένα άλλο. Αυτό έχει τη μείζονα σημασία. Προς τι λοιπόν η δαιμονοποίηση;

Προφανώς η δαιμονοποίηση ενισχύει τη χειραγώγηση, καθώς εντείνει το φόβο. Κάθε εποχή είχε τους δικούς της τρόπους να δαιμονοποιεί το καινούργιο και να το μετατρέπει σε ένα πεδίο ελέγχου των συνειδήσεων. Έτσι, και σήμερα, επιχειρείται μια άνευ προηγουμένου προσπάθεια χειραγώγησης, με αιχμή του δόρατος την τεχνολογία. Όπως βεβαίως χρησιμοποιώντας και οποιαδήποτε άλλη μεταβολή συμβαίνει στον κόσμο μας. Όπως λόγου χάρη την κλιματική μετάβαση που είναι σε εξέλιξη. Αλλάζουν οι κλιματολογικές συνθήκες και μαζί τους θα συμπαρασύρουν ολόκληρο το πολιτισμικό μας οικοδόμημα. Η Γη έχει τους δικούς της ρυθμούς και το κλίμα εναλλάσσεται διαχρονικά, αλλάζοντας τη βιοποικιλότητα του πλανήτη και καταπίνοντας στο διάβα του ολόκληρους πολιτισμούς. Ενώ αλλάζει το κλίμα της Γης η προπαγάνδα πάει τη συζήτηση στην ενοχή, στην «ατομική» ευθύνη μας έναντι του κλίματος. Στο τέλος θα πιστέψουμε πως φταίμε και για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων.

Τα παιδιά γεννιούνται σε αυτό το νέο πλαίσιο. Δεν μπορούν να είναι αποκομμένα από την τεχνολογία. Αυτή είναι παντού γύρω τους. Είναι παράδοξο επομένως να συζητάμε για εξάρτηση από το διαδίκτυο και να εντάσσουμε σε αυτή την παραδοξότητα το μεγαλύτερο μέρος του νεανικού πληθυσμού. Προφανώς η κατάχρηση και η εξάρτηση από τις οθόνες υφίσταται. Δεν αφορά όμως το σύνολο του πληθυσμού των παιδιών και των νέων. Όπως ούτε των ενηλίκων.

Αν δεν μας αρέσει ο πολιτισμός μας, ας τον αλλάξουμε. Ειδάλλως ας αποδεχθούμε πως ο κόσμος μας έχει παντού οθόνες.

Με  αυτή την παραδοχή θα μεγαλώσουμε και τα παιδιά μας. Η τεχνολογία δεν θα μας εμποδίσει, πιστέψτε με, από το να τα μεγαλώσουμε με τις αρχές και τις αξίες που εμείς θέλουμε και επιλέγουμε να έχουμε. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για μεγάλωμα, τότε καλό είναι να επικεντρωνόμαστε στην ηθική και στις αξίες μας κι όχι στην επικινδυνότητα του διαδικτύου.

Αλλάζω σελίδα, ας το δούμε κι από την άλλη πλευρά. Εάν ο παγκόσμιος πληθυσμός εναγκαλιστεί με το δόγμα του σύγχρονου καπιταλισμού, τότε όντως η χρήση της νέας τεχνολογίας θα καταστήσει το μεγαλύτερο μέρος του «χρήστες». Χρήστες του διαδικτύου και της τεχνητής νοημοσύνης. Όσοι δεν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο - προσεχώς την τεχνητή νοημοσύνη και πόσα άλλα που δεν τα βάζει ο νους μας- θα είναι εκτός «συστήματος». Εκτός ζωής ενδεχομένως, εφόσον όλες οι καθημερινές συναλλαγές τείνουν να γίνονται ψηφιακά.

Το ουσιώδες ερώτημα που τίθεται, επομένως, δεν είναι εάν κινδυνεύουν τα παιδιά και οι νέοι από το διαδίκτυο, αλλά εάν θα επιτρέψουμε η τεχνολογία να γίνει το βασικότερο όπλο χειραγώγησης και ελέγχου στα χέρια της ολιγαρχίας του πλούτου. Ή όχι!

Προφανώς εάν το δούμε από το φίλτρο της διακινδύνευσης και της δαιμονοποίησης έχουμε το μεγαλύτερο σε ποσοστό αριθμό εξάρτησης των ανθρώπων από ένα «αντικείμενο». Τους χρήστες του διαδικτύου. Σε αυτή την περίπτωση θα το παλεύουμε ατομικά κι ενοχικά. Δεν είναι όμως αυτή η πλευρά η σημαντικότερη. Το πρόβλημα δεν είναι σε όσους κάνουν κατάχρηση της τεχνολογίας, αλλά στη σκοπιμότητα και στα νοήματα που θα «επιλέξουμε» ως ανθρωπότητα να δώσουμε στην «τεχνολογία».

Όπως υποστηρίζει ο Θεοφάνης Τάσης η κακή χρήση της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να μας στερήσει την αυτονομία και την ανθρωπινότητά μας. Να καταστήσει ακόμη πιο προβληματικές τις δημοκρατίες μας, καθώς θα δίνει όλο και περισσότερο τον έλεγχο στους λίγους. Και κυρίως επειδή εξαιτίας της ευκολίας που υπόσχεται θα μας αφαιρέσει τη δυνατότητα να είμαστε δημιουργικοί. Ο άνθρωπος κινδυνεύει στο νέο ψηφιακό περιβάλλον να αποσωματοποιηθεί και να χάσει τις βαθιά ανθρώπινες ιδιότητές του.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις θα συμπαρασύρουν ευρύτερες αλλαγές σε όλα τα πεδία. Θα υπάρξουν γεωπολιτικές συνέπειες που θα συμπαρασύρουν την ανθρωπότητα σε νέους πολέμους (ενδεχομένως) για τον έλεγχο των πρώτων υλών (απαραίτητων για να λειτουργήσει η νέα τεχνολογία). Θα υπάρξουν εθνικές και κρατικές συνέπειες καθώς θα ενταθούν οι ανταγωνισμοί και οι συγκρούσεις μεταξύ διαφόρων κρατικών σχηματισμών. Και βεβαίως θα ενταθούν οι ανταγωνισμοί ως προς την αρτιότερη μορφή τεχνητής νοημοσύνης που θα έχει ο καθένας στα χέρια του. Και φυσικά το ποιος θα κατέχει τον έλεγχο και την εξουσία των εταιρειών τεχνητής νοημοσύνης θα παίζει το σημαντικότερο ρόλο.

Αυτά κι άλλα πολλά ζητήματα θάβονται κάτω από τις ανούσιες εξαγγελίες της κυβέρνησης για γονικό έλεγχο.

Σάββατο 28 Δεκεμβρίου 2024

Υπάρχω (;)

 

Βλέποντας την ταινία συγκινήθηκα. Ένιωθα πως μιλά για τα συλλογικά μας ψυχικά τραύματα. Δεν αναφερόταν ευθέως σε αυτά. Απλά υπήρχαν στις δύσκολες συνθήκες, στα πληγωμένα συναισθήματα, στις δύσκολες σχέσεις, στους στίχους και στη μουσική των τραγουδιών.

Στην ψυχοθεραπεία πολλές φορές δουλεύουμε με τα ανεπεξέργαστα τραύματα των ανθρώπων. Τραύματα που έχουν βαθιές ιστορικές ρίζες και διαχέονται στο πολιτισμικό μας DNA. Τραύματα που παραμένουν ενεργά κι απωθημένα. Τραύματα που έχουν εκπαιδεύσει τους ανθρώπους στον πόνο και στην ελπίδα.

Πρώτο συλλογικό ψυχικό τραύμα, η γενοκτονία των Ποντίων. Αναρωτιέμαι πολλές φορές, και στο πλαίσιο της ψυχοθεραπευτικής μου εργασίας, πώς βίωσε τον ξεριζωμό εκείνη η γενιά των Ποντίων και πως μεταφέρεται το τραύμα της γενοκτονίας στις επόμενες γενιές.

Πως είναι να χάνεις την πατρίδα σου και να γίνεσαι πρόσφυγας; Πως είναι να ανήκεις σε μια κατηγορία προσφύγων που όχι μόνο ξεριζώθηκε, αλλά είδε την πατρίδα του να χάνεται.

Ο Πόντος υπάρχει στις μνήμες και στην καρδιά των απανταχού Ποντίων ωστόσο η έννοια της πατρίδας αποκτά πλέον ένα φαντασιακό υπόστρωμα. Υπάρχουν πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να φύγουν από την πατρίδα τους, όπως οι ηττημένοι του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, αλλά η πατρίδα που άφησαν πίσω παρέμεινε ζωντανή. Κι αυτό αποτελούσε πάντα ένα εσωτερικό κίνητρο απαντοχής. Κι έφτιαχνε ένα σκοπό, την επιστροφή στην πατρίδα. Ο θάνατος όμως της πατρίδας αποστερεί από τους ανθρώπους την ελπίδα της επιστροφής. Γι’ αυτό οι Πόντιοι έφτιαξαν γερά μέσα τους ένα συμβολικό χώρο. Εκεί εσώκλεισαν σα φυλακτό την έννοια της πατρίδας και έχτισαν γύρω από αυτή την προσωπική και συλλογική τους ταυτότητα.

Αυτές οι παλιές ιστορίες εξακολουθούν να ζουν μέσα από τον ψυχικό τραυματισμό και να φορτίζουν συναισθηματικά τους ανθρώπους πολλές γενιές μετέπειτα. Και αυτό συμβαίνει, κυρίως, επειδή η αναβίωση του τραύματος προσδοκά την αποκατάστασή του, τη δικαίωση του (την ιστορική, την πολιτισμική, την κοινωνική και την συναισθηματική δικαίωση).

Το τραύμα γίνεται ο συνεκτικός ιστός μιας ταυτότητας που συνέχει το παρελθόν με το  παρόν και το μέλλον. Ενισχύει την ταυτότητα και της δίνει ένα νοηματικό περίγραμμα. Η λέξη «Πόντιος» αποκτά μια υπερβατική υπόσταση που ορίζει ένα νέο πλαίσιο νοηματοδότησης της ύπαρξης.

Ο νόστος του Πόντου αναβλύζει μυρουδιές, εικόνες, μουσικές, μνήμες. Δημιουργείτε ένα πριν κι ένα μετά από τον χρονικό ορίζοντα της γενοκτονίας. Το «πριν» αποκτά ένα νοσταλγικό χαρακτήρα και το «μετά» ένα τραυματικό, μια μη επιτελεσθείσα μετάβαση κι ένα ανολοκλήρωτο πένθος.

Κι όσο κι αν ξεθωριάζουν οι μνήμες ο πόνος παραμένει εκεί αναλλοίωτος, βουβός, μεταμφιεσμένος. Σαν ο πόνος να δίνει νόημα στο ανήκειν. «Είμαστε οι απόγονοι όσων δε σφαγιάστηκαν, είμαστε οι απόγονοι μιας ένδοξης φυλής που ζούσε αρμονικά» είναι τα στοιχεία που συνθέτουν τη νέα ταυτότητα. Και το φαινόμενο αυτό θα ταλαντεύεται άλλοτε φθείροντας κι άλλοτε ανθίζοντας τις ψυχές των ανθρώπων.

Πέρα όμως από τη γενοκτονία ως ιστορικό γεγονός, οι Έλληνες του Πόντου υπέστησαν ένα νέο συλλογικό ψυχικό τραυματισμό που έχει να κάνει με τη δύσκολη εγκατάστασή τους στη μητέρα πατρίδα. Σε αυτό τον άξενο τόπο, όπως υπήρξε η Ελλάδα του Μεσοπολέμου για τους πρόσφυγες Πόντιους, η Μνήμη της χαμένης πατρίδας διατηρήθηκε αναλλοίωτη και μεταφέρθηκε από γενιά σε γενιά ως κειμήλιο. Η μνήμη αποτέλεσε το βασικό εργαλείο να αντέξουν οι πρόσφυγες τη μοίρα του ξεριζωμού και την αφιλόξενη υποδοχή. Παράλληλα ήταν το εργαλείο για να προκόψουν και να αναπτυχθούν.

Οι Πόντιοι για να τα καταφέρουν συσπειρώθηκαν γύρω από τη ράτσα τους. Παράλληλα δημιουργήσανε συμβολικές μήτρες, όπως τους απανταχού συλλόγους Ποντίων, για να αναγεννάτε εκεί η χαμένη πατρίδα και να κρατούν ζωντανό το αίτημα αποκατάστασης της μνήμης. Ασυνείδητα η αποκατάσταση γίνεται το βασικότερο συστατικό στοιχείο της νέας ταυτότητας. Οι Πόντιοι αισθάνονται πως δεν θα ολοκληρωθεί η ταυτότητα τους εάν δεν αποκατασταθεί το πρωταρχικό τραύμα. Ένα  αίτημα που συνεχίζει να υπάρχει αναλλοίωτο, ως προσδοκία, ως επιθυμία κι ως ουτοπία.

Αυτή την αποκατάσταση τι βλέπουμε ως τραύμα κι ως σκοπό και στη ζωή του Καζαντζίδη. Επιθυμεί μια γενικότερη αποκατάσταση των αδικιών, όπως κι ο πατέρας του. Δίχως την αποκατάσταση η ζωή δεν έχει νόημα.

Είσαι Πόντιος και Καζαντζίδης, λέει η μάνα στο μικρό Στέλιο. Κάνω μια πυρρίχια σκέψη γύρω από αυτή την υπερήφανη φράση.  

Γνωρίζοντας από κοντά κάποιους άντρες Πόντιους κατάλαβα δύο βασικά τους χαρακτηριστικά, την αντρειοσύνη τους, το σθένος τους και την αγάπη για τη μάνα και την πατρίδα. Τα ίδια στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητα ενός πολεμιστή. Ανατρέχω στο δράμα εκείνων των πρώτων αντρών που ένιωσαν αδύναμοι να υπερασπιστούν τη μάνα, τη γυναίκα, το παιδί τους, την πατρίδα τους και υπέστησαν όλα εκείνα τα ανομολόγητα εγκλήματα που συνέβησαν στην περίοδο της γενοκτονίας. Πόσο φρικτό είναι να χάνεις τα πάντα. Μαζί και την αίσθηση πως δεν μπορείς να προστατέψεις ό,τι πολυτιμότερο έχεις, ότι τα γεγονότα υπερβαίνουν τις δυνάμεις σου και γίνεσαι έρμαιο τους.

Η επίδραση αυτού του συλλογικού τραύματος στον πληθυσμό που θυματοποιήθηκε και στους απογόνους του μπορεί να συνεχιστεί για δεκαετίες ολόκληρες, «μολύνοντας»  τους απογόνους με την εμπειρία της ντροπής, της ταπείνωσης και της ανημπόριας που βίωσαν οι πρόγονοί τους.

Στέλιο τη μάνα σου, λέει ο πατέρας του λίγο πριν ξεψυχήσει από τα βάναυσα χτυπήματα των Χιτών, μια φιλοβασιλική και αντικομμουνιστική οργάνωση που έδρασε στη δεκαετία του 1940.

Στην ταινία, δίχως πολλές αναφορές, ξεδιπλώνεται επιπλέον το τραύμα του εμφυλίου και της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Το ψυχικό τραύμα ενός νέου αγοριού που γίνεται μάρτυρας της βίαιης δολοφονίας του πατέρα του. Το ψυχικό βάρος να γίνει ο άντρας της οικογένειας.

Ο Στέλιος έπρεπε να δουλέψει από πολύ μικρός. Εργάστηκε σκληρά όπως όλοι οι εργάτες που έβρισκαν εργασία στο τόπο μας και δεν αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν.

Για τον Καζαντζίδη το διαβατήριο για μια καλύτερη ζωή ήταν η φωνή του. Ο Χατζηδάκης είπε πως φωνές σαν του Καζαντζίδη βγαίνουν μία κάθε εκατό χρόνια. Σπουδαία φωνή και πληγωμένος χαρακτήρας. Ίσως γ’ αυτό αγαπούσε τις ήρεμες θάλασσες. Του ησυχάζανε το μέσα του.

Τα κατάφερε. Έγινε από Στέλιος ο Καζαντζίδης της Ελλάδας και όλων των Ελλήνων απανταχού στον κόσμο. Έγινε ο άνθρωπος που τραγούδησε τους εθνικούς μας καημούς. Τι ειρωνεία, τα ψυχικά τραύματα που βίωσε στο πετσί του τα έβαλε στα τραγούδια του, αλλά ο ίδιος δεν τα έλυσε. Η φωνή του εκτός του μεγαλείου της έβγαζε πόνο και λυγμό, το δικό του και τους δικούς μας.

Τα κατάφερε ο Καζαντζίδης, μα έχασε το Στέλιο. Αν τον είχε βρει ποτέ.

Δύσκολες και οι σχέσεις του και με τις γυναίκες. Πως να μην είναι! Η δέσμευση στη σχέση ενείχε πάντοτε τον κίνδυνο να αναπαράγει το δεσμό με τη μητέρα του. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα.

Δύσκολες και οι συνεργασίες του. Δεν άντεχε το άδικο, ούτε μπορούσε να το διαχειριστεί. Ντόμπρος κι αλύγιστος προτιμούσε την ερημιά της θάλασσας.

Η Καίτη Γκρέη στην ταινία τον αποκαλεί «Πόντιο μαμάκια» και συμπυκνώνει σε αυτές τις δύο λέξεις όλο το εύρος των ψυχικών του τραυμάτων. Αλλά και των δυνατοτήτων του. Ευχή και κατάρα η γενεαλογία. Σου δίνει πολλά. Ζητάει πολλά.  

Αναρωτιόμουν εάν είχα τον Καζαντζίδη στη θεραπεία πως θα ήταν; Σίγουρα πάντως  θα έλεγα με σιγουριά πως θα του έκανε καλό. Τουλάχιστον όσο και η θάλασσα. Λιγάκι πιο συνειδητοποιημένα.

 

Αξίζει τέλος να κάνω μια ιδιαίτερη αναφορά στο Χρήστο Μάστορα. Πήρε όλη την ταινία πάνω του. Το ύφος και η δεξιοτεχνία που αναπαριστούσε τον τραγουδιστή Καζαντζίδη ήταν συγκλονιστική. Ίσως πέρα από τη σπουδαία φωνή και τον ταπεινό του χαρακτήρα έβγαλε και τον καημό της δικής του ιστορίας. Η οικογένειά του κατάγεται από το Βοδίνο της Δερόπολης Αλβανίας. Ένα χωριό Ελλήνων με βαθιά και πλούσια ιστορία. Κατάγεται από ένα μέρος που κουβαλά ένα άλλο συλλογικό ψυχικό τραύμα, για το οποίο τόσο η ιστορία όσο και η κοινωνία σπάνια αναφέρεται. Την αλλαγή των συνόρων κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, όταν με τη συνθήκη του Λονδίνου και του Βουκουρεστίου η Ελλάδα υποχρεώθηκε το 1914 να αποχωρήσει από τη Βόρεια Ήπειρο με αντάλλαγμα τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου. Αλλά γι’ αυτό θα γράψω κάποια άλλη στιγμή.