Επιτήρηση και επικοινωνία

Ακούω πολλές φορές οι γονείς να μιλούν για τις αγωνίες τους σχετικά με την προστασία των παιδιών τους από διάφορους κινδύνους, σωματικούς, συναισθηματικούς και κοινωνικούς. Στο πλαίσιο μιας ιδιάζουσας «δημοκρατικής» σχέσης με τα παιδιά τους ωστόσο δεν μπορούν εύκολα να ορίσουν τα μέσα της προστασίας, δηλαδή τα όρια και να θωρακίσουν τις άμυνες των παιδιών τους έναντι των παραπάνω κινδύνων. Και πώς να το καταφέρουν όταν σε αυτή τους την προσπάθεια είναι τραγικά μόνοι. Η κάθε οικογένεια είναι μόνη σε ένα κατακερματισμένο κοινωνικό σώμα που χαρακτηρίζεται από μια ιδεολογική ασάφεια κι από μια έλλειψη κοινών σκοπών και νοημάτων. Από έλλειψη δηλαδή μιας κοινής κουλτούρας, η οποία θα είναι ισχυρή, συνεκτική και παράλληλα θα σέβεται την ανθρώπινη ιδιαιτερότητα…

Ας πάρω τα πράγματα από την αρχή. Προσωπικά μεγάλωσα στην λεγόμενη ελληνική επαρχία ή ύπαιθρο, σε ένα καμπίσιο χωριό στη διάρκεια του σχολικού έτους και σε μια ορεινή κοινότητα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Τα φυσικά όρια και των δύο κοινοτήτων αποτελούσαν τον δικό μας κόσμο, μια και η επαφή με τον υπόλοιπο ήταν σχετικά περιορισμένη. Στα όρια της κοινότητας όλα τα παιδιά νιώθαμε μια πλήρη ελευθερία κινήσεων, καθώς ο έλεγχος για το που θα πάμε και τι θα κάνουμε μας αφορούσε -ή έτσι νιώθαμε- εντελώς προσωπικά. Όμως η επιτήρηση ήταν παρούσα, δεδομένου πως στα στενά όρια της μικρής κοινωνίας τα πάντα σχεδόν μπορούσαν να γίνουν φανερά. Άσε που τα όρια δεν τα έβαζαν μόνο οι γονείς του καθενός μας, αλλά όλη η κοινότητα. Κατά κάποιο τρόπο επίσης τα όρια τα έβαζε η ίδια η κουλτούρα της κοινότητας, κοινωνοί της οποίας γινόμασταν από τα γεννοφάσκια μας.

Μεγαλώνοντας και φτάνοντας μπροστά στην ενηλικίωση, η δική μου γενιά προσπάθησε να αμφισβητήσει αυτό το πλαίσιο επιτήρησης και να ορίσει ένα καινούργιο περισσότερο φιλελεύθερο σύστημα σχέσεων. Επαναστατήσαμε σε ό,τι νιώθαμε πως μας στένευε και επιχειρήσαμε μια «εξέγερση» από τα δεσμά της οικογένειας και της κοινότητας. Η σεξουαλική «απελευθέρωση», η διάνοιξη των μοτίβων του «σχετίζεσθε» και η επικράτηση ενός περισσότερο ατομικιστικού μοντέλου νοηματοδότησης της ζωής ήταν μερικές από τις συνέπειες της παραπάνω «εξέγερσης». Συνέβησαν πολλές καλές αλλαγές στην κοινωνία μας μέσω αυτής της μετάβασης, τόσο στην κουλτούρα του κόσμου, όσο και στην κουλτούρα των θεσμών και των νόμων. Τότε ήταν που άλλαξαν οι οπτικές για τον γάμο (ψηφίστηκε ο πολιτικός γάμος), για την τεκνοποίηση, για το διαζύγιο, κ.ο.κ. Η ατομο-κεντρική δυναμική όμως αυτών των αλλαγών έφτασε ως τις μέρες μας να έχει σχετικοποιήσει σχεδόν τα πάντα και από τα στενά όρια της κοινότητας να περάσουμε στα ξεχαρβαλωμένα της «παγκόσμιας» κοινωνίας.

Φτάσαμε επομένως μπροστά σε μια αναγκαιότητα, να ξαναδημιουργήσουμε ένα περιβάλλον κοινής κουλτούρας και επιτήρησης των αξιωμάτων που την συνθέτουν.  

Ώσπου βέβαια να το καταφέρουμε εν συνόλω, η κάθε οικογένεια χρειάζεται να προσανατολιστεί προς το παραπάνω πλαίσιο ανατροφής. Να ξεμάθει με λίγα λόγια την αντίληψη πως η ανατροφή ταυτίζεται με τις παροχές και να βρει τα νέα νοήματα της στην εκ-παίδευση των αξιών και της υπευθυνότητας και της δέσμευσης έναντι αυτών. Ασφαλώς μέσα από διαδικασίες που να θρέφουν την επικοινωνία, την ασφάλεια, την εμπιστοσύνη.

Αυτές οι διαδικασίες χρειάζονται την διαρκή επιτήρηση μας….