Το ανάθεμα της πανδημίας

Η διαχείριση της πανδημικής κρίσης δημιούργησε την εξής δυσλειτουργική ψυχολογική άμυνα στην κοινωνία μας -αλλά και στον καθένα ξεχωριστά: μας εκπαίδευσε να διοχετεύουμε τις αιτίες των κρίσεων σε εξω-συστημικούς παράγοντες και να αποποιούμαστε κάθε ευθύνη, αλλά και κάθε δυνατότητα κριτικού αναστοχασμού σε ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Ανέδειξε δηλαδή με κρότο το παράδοξο της έννοιας της ατομικής ευθύνης.

Το κυριότερο όμως είναι πως η πανδημική κρίση έριξε το «ανάθεμα» των αιτιών στον κοινωνικό δεσμό και μας «δίδαξε» πως ο άλλος, ο κάθε άλλος, είναι μια ενδεχόμενη απειλή για την υγεία μας. Απομονωθήκαμε τόσο που δεν μας κάνει πλέον εντύπωση η διάλυση των δεσμών και η συνακόλουθη δίνη της μοναχικότητας.

Κατά το διαίρει και βασίλευε, η κοινωνία μας πορεύεται κατακερματισμένη σε μοναχικές οντότητες, δίχως συλλογικά οράματα, αλλά και δίχως συλλογικά όρια και ηθικές ταυτίσεις. Γίνεται επομένως ευάλωτη και κινδυνεύει, όπως κάθε σώμα που δεν έχει ισχυρές αντιστάσεις.

Αυτή η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού επιχειρείται όμως ταυτόχρονα και μέσα από την ρήξη της εμπιστοσύνης που έχουν οι πολίτες στους θεσμούς που είναι ή θα έπρεπε να είναι οι κατεξοχήν συνδετικοί κρίκοι μιας κοινωνίας. Σήμερα κι εν μέσω πολλαπλών κρίσεων και κατά διαβολεμένης σύμπτωσης μιας αναπαραγωγής των ιστορικών συνθηκών του μεσοπολέμου, οι ψυχολογικές μας άμυνες καταρρέουν συμπαρασυρόμενες από την ηθική κατάρρευση των θεσμών και την ανάδειξη του διπολικού τους χαρακτήρα, δηλαδή, από την συνειδητή ακύρωση του σκοπού της ύπαρξής τους. Ή με άλλα λόγια την μετατροπή των θεσμών από προστάτες του κοινωνικού ιστού σε πολέμιους αυτού. Η αλληλουχία των συνεχόμενων κρίσεων ανέδειξε αυτή την σκοπιμότητα και την διάβρωση ορισμένων θεσμών, όπως αυτή του κράτους ως θεσμική οντότητα, το οποίο, αντί των συλλογικών, υπηρετεί τα ολιγαρχικά συμφέροντα επιδοτώντας την φτώχεια, αλλά και άλλων θεσμών, που ενώ υπάρχουν για να καλλιεργούν την δημοκρατία, την ισονομία, την πνευματική καλλιέργεια, κ.ο.κ., εργαλειοποιούνται προς όφελος όσων τους διοικούν. Όλοι αυτοί οι θεσμοί, εν τέλει, αποκτούν ένα συμπαγές πρόσωπο και διαμορφώνουν ένα κλειστό σύστημα (κύκλωμα) εξουσίας, το οποίο γεννά μια τερατόμορφη κοινωνία με αποκλεισμούς και διαιρέσεις.

Η αναγκαιότητα ανασυγκρότησης του κοινωνικού δεσμού εκ των έσω και η ενίσχυση των συλλογικών προτύπων, αξιών και αρχών είναι άμεση και επιτακτική και έχει να κάνει με την μορφή και την ποιότητα της δημοκρατίας σε κάθε κοινωνία. Μια «δημοκρατία» που ψάχνει να βρει στηρίγματα και διεξόδους να ανασάνει, όσο κι αν φαίνεται πλέον πως η νέα μορφή του καπιταλισμού, σε Δύση και Ανατολή, δεν την χωρά, αλλά τείνει προς ένα όλο και περισσότερο ολιγαρχικό σύστημα εξουσίας.

ΥΓ: Δεν συγκρίνω την μορφή και την ποιότητα της δημοκρατίας μας με όσα συμβαίνουν σε θεοκρατικά ή άλλα αυταρχικά καθεστώτα, όμως υπενθυμίζω πως οι κοινωνίες μας χειροτερεύουν επειδή έχουμε πάψει να τις ονειρευόμαστε καλύτερες.