Νόημα: Συναίσθημα & Ευθύνη

Το νόημα δεν είναι μια απλή φιλοσοφική έννοια, είναι μια υποκειμενική πραγματικότητα που συνίσταται στο πως νιώθουμε και στο πως πράττουμε.

Παρατηρούμε τους ανθρώπους να λειτουργούν στις σχέσεις τους συμπληρωματικά ως προς την νοηματοδότηση της ύπαρξής τους. Κάποιοι είναι αυτοί που εκφράζουν το συναίσθημα, κάποιοι αυτοί που τραβούν μπροστά στις ευθύνες.

Ευνόητο είναι πως χρειάζεται μια ισορροπία μεταξύ συναισθήματος/ευθύνης, για να μιλάμε για μια προσωπικότητα ισορροπημένη, μεστή νοήματος.

Μην ξεχνάτε πως η ίδια η ΖΩΗ κάνει νόημα (δείτε π.χ. τους παραπληγικούς), όπως επίσης κι ο θάνατος κάνει νόημα (π.χ. άνθρωποι που επιλέγουν να «φύγουν» -όχι μόνο με αυτοκτονικό τρόπο, όπως ένας ηλικιωμένος κύριος που πεθαίνει μετά το θάνατο της γυναίκας του ή οι άνθρωποι που θυσιάζονται για ένα σκοπό).

Αυτό που νοηματοδοτεί λοιπόν την ύπαρξη είναι να αισθάνεσαι επαρκής (συναίσθημα) στο έργο σου (ευθύνη).

Η αλλοτριωμένη φύση της εργασίας στον καπιταλισμό οδήγησε στην αποστείρωση νοήματος μεγάλο μέρος του πληθυσμού στις δυτικές κοινωνίες.

Παράλληλα η μη τροφοδότηση του νοήματος από τα μεγάλα ιδεολογικά ρεύματα –και της θρησκείας- και η παρείσφρηση της αγοράς στις ανθρώπινες σχέσεις οδήγησαν την ανθρωπότητα στην αναζήτηση νοήματος μέσα από ευτελή πράγματα που δημιούργησε το πολιτισμικό κατασκεύασμα του ελεύθερου χρόνου και η σύνδεση του νοήματος με την κατανάλωση.

Οι παραπάνω κοινωνιολογικοί όροι εξηγούν την ψυχοπαθολογία και το αδιέξοδο των ανθρώπινων σχέσεων, μια που σήμερα «δεν μας κάνει νόημα τίποτα» παρά μόνο η ευδαιμονία και η εφήμερη ικανοποίηση, που δεν είναι όμως ικανά να νοηματοδοτήσουν την ανθρώπινη ύπαρξη.

Το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης είναι διττό: η επιβίωση και η εξέλιξη (που διαφοροποιείται από την αναπαραγωγή). Η προσπάθεια εξέλιξης κι όχι αναπαραγωγής είναι το στοιχείο που δημιούργησε τον ανθρώπινο πολιτισμό, με σκοπό βέβαια την επιβίωση του ανθρώπου, αλλά και την ικανοποίηση υπαρξιακών ζητημάτων που έθεσε ο άνθρωπος.

Η επιβίωση σαφώς έλκει και καθορίζει πολύ περισσότερο τις ανθρώπινες επιλογές. Οι περισσότερες σκέψεις και συμπεριφορές αποτυπώνουν την αγωνιώδη προσπάθεια να εξασφαλίσουμε για τον εαυτό μας όλο και περισσότερο ζωτικό χώρο (που μεταφράζεται σε ισχύ-δύναμη-κύρος που με τη σειρά τους δίνουν μεγαλύτερες εγγυήσεις επβίωσης).

Φανταστείτε τους ιερείς και τους ειδικούς της ψυχικής υγείας, επιβιώνουν –αποκτώντας τρομερή ισχύ- σχεδόν παρασιτικά στο πεδίο της διαφορετικότητας των ανθρώπων, που την αναβαφτίζουν ως ψυχοπαθολογία, δαιμόνια, κ.α.

Σου προτείνουν δηλαδή να παλέψεις με τα δαιμόνια σου, πουλώντας την ψυχή σου σε αυτά.

Σου δίνουν εργαλεία να παλέψεις που είναι συνυφασμένα με την παθητικότητα, κλειδώνοντας τον άνθρωπο σε φυλακές/συμβάσεις.

Έχουν γίνει επιστήμονες στην κατασκευή συμβάσεων που ρυθμίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις (σκέψεις, πράξεις και συναισθήματα) στο όνομα της κοινωνικής συνοχής.

Η παραπάνω σκέψη μας εξηγεί πως οι περισσότεροι θεσμοί δημιουργήθηκαν όχι για να μπορέσουν οι άνθρωποι να οργανωθούν πιο αποτελεσματικά, αλλά για να μπορούν οι λίγοι να ελέγχουν τους πολλούς. Η αθεσμική κοινωνία δεν ταυτίζεται με την μη κοινωνία, παρά με την ομότιμη κοινωνία των ανθρώπων, όπου οι θεσμοί απορρέουν από τις σχέσεις, την ψυχική ενότητα και όχι τον ορθό λόγο.
Και άκουσον, άκουσον, στις μέρες μας βιώνουμε την μεγαλύτερη πλάνη, την ιδεατή συλλογικότητα της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας: μιας κοινωνίας που θα ενώσει όλους τους ανθρώπους σε ένα κοινό νόημα (μόνο που απέκρυψαν πως το νόημα υφαίνεται τριγύρω από το θεοποιημένο χρήμα).
Τούτο το νόημα το μόνο που καταφέρνει είναι να χειραγωγεί το πλήθος, κι όταν αυτό ξεφεύγει από το μονοπάτι του (όπως συμβαίνει σήμερα με την οικονομική κρίση), τότε ενεργοποιείται ο μηχανισμός ελέγχου που έχει η εξουσία, η ΒΙΑ. Στο πλαίσιο, βέβαια, του πρωταρχικού μηχανισμού ελέγχου που είναι η "δημοκρατία", η επίφαση δηλαδή της συν-διοίκησης όλων των μελών της κοινωνίας.
Τι κάνουμε λοιπόν; έχουμε ελπίδες;
Η μόνη μας ελπίδα είναι ίσως να φυλάξουμε τον κύκλο των δικών μας ανθρώπων, που είναι έτσι κι αλλιώς εκτεθειμένος. Να ανοίξουμε τα αυτιά μας και να είμαστε αλληλέγγυοι. Και να επιδιώξουμε την αλλαγή, την ανατροπή των όσων ως τώρα μας δίναν ασφάλεια. Να τολμήσουμε την αποδόμηση του προσωπικού μας σύμπαντος και μαζί με άλλους ανθρώπους να φτιάξουμε ένα άλλο διαφορετικό-καινούργιο σύμπαν νοήματος και πράξης.