Ενδοσχολική βία: το εφηβικό σύμπτωμα της κρίσης

Η ενδοσχολική βία είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο ή καλύτερα ένα κοινωνικό μύθευμα που λαμβάνει και στην Ελλάδα διαφορετικές και ανησυχητικές διαστάσεις. Το κυρίαρχα ανησυχητικό είναι πως όλες οι αποκλίνουσες ή αντικανονικές, αλλά ακόμη και οι μη συμβατικές και διαφορετικές συμπεριφορές, μπορούν πλέον να θεωρηθούν και άρα να πάρουν τη μορφή του εκφοβισμού. Ενώ παράλληλα οι πραγματικά βίαιες συμπεριφορές (δογματικές, υποκινούμενες συμπεριφορές της συστημικής, κρατικής βίας των θεσμών) μένουν στο απυρόβλητο και δημιουργούν αμηχανία.

Σε συνθήκες οικονομικής κρίσης με τα προβλήματα να ορίζουν την καθημερινότητα των νέων στο σχολείο και την οικογένεια, τα ξεσπάσματα λεκτικής ή/και σωματικής βίας μπορούν να γίνουν συχνότερα και εντονότερα. Αποτελούν όμως το σύμπτωμα μιας βίαιης κοινωνίας που υποκρύπτει τις πραγματικές αιτίες και μονίμως ψάχνει να βρει εξιλαστήρια θύματα. Μια κοινωνία δεμένη  στο τρίπτυχο, θύτης, θύμα, σωτήρας, όπου η κυρίαρχη τάξη ενεργεί ως θύτης, δημιουργώντας βεβαίως θύματα και επεμβαίνοντας ως σωτήρας. Ξεχνώντας από την άλλη την βασική συνθήκη πως το θύμα κάποια στιγμή συμπεριφέρεται ως θύτης και συνάμα ως σωτήρας.

Η ενδοσχολική βία με άλλα λόγια δεν είναι ένα ενδημικό φαινόμενο που αναπτύσσεται ανεξάρτητα από τις κοινωνικές συνθήκες. Είναι προϊόν αυτών των συνθηκών και της αναπαραγωγής τους από τους κοινωνικούς θεσμούς, όπως το σχολείο και τα Μ.Μ.Ε. Αυτό σημαίνει πως το σχολείο (τουλάχιστον αυτό- διότι τα ΜΜΕ είναι φορείς προπαγάνδας), προκειμένου να αντιμετωπίσει τη βία, οφείλει να κατανοήσει καταρχήν και όχι να κριτικάρει και αφετέρου να μάθει να διαχειρίζεται τις κρίσεις που προκαλούν η ανισότητα, η αδικία και η αμορφωσιά, μέσα και έξω από το σχολείο. Το σχολείο δηλαδή χρειάζεται να κάνει ένα βήμα πίσω, να αναζητήσει τα αίτια και να δει πως μπορεί να λειτουργήσει ως ένας διαφορετικός χώρος, ως εργαστήρι όχι απλά μεταφοράς γνώσεων, αλλά και παραγωγής στάσεων ζωής.

Κοιτώντας το φαινόμενο της βίας στα σχολεία δεν μπορούμε να εστιάζουμε μόνο στις επιμέρους συμπεριφορές, διότι έτσι στοχοποιούμε τον καθένα ξεχωριστά, το θύτη και το θύμα, και ταυτόχρονα απενοχοποιούμε τους πραγματικούς αιτιολογικούς παράγοντες, τα φαινόμενα που τους οδηγήσανε εκεί. Εξάλλου ο εκφοβισμός ως μηχανική πράξη μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους ίδιους τους μηχανισμούς παραγωγής του, ως ένα εργαλείο χειραγώγησης και τρομοκράτησης σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Και επιπλέον μπορεί να νομιμοποιήσει και να ενεργοποιήσει ένα σωρό κατασταλτικούς μηχανισμούς που θα βαθύνουν το φάσμα της τρομοκράτησης και της χειραγώγησης. Σε αυτό το πρίσμα το σχολείο εκπίπτει σε έναν μηχανικό ρόλο αναπαραγωγής της υφιστάμενης κυρίαρχης κουλτούρας και παύει να αποτελεί ένα οργανισμό που παράγει ιδεολογία, κουλτούρα και συνθετικές προσωπικότητες.