Oι κίνδυνοι του διαδικτύου ή μια μπλε Φάλαινα στην Μεσόγειο

Η μπλε Φάλαινα είναι ένα διαδικτυακό «παιχνίδι» που γεννήθηκε στην νοσηρή φαντασία ενός ρώσου, ο οποίος ήδη είναι στην φυλακή, αλλά δυστυχώς το παιχνίδι του συνεχίζει να βρίσκει κι άλλους θιασώτες σε ολόκληρο τον πλανήτη. Το παράδοξο είναι πως ο εν λόγω ρώσος δημιούργησε το παιχνίδι με στόχο να πλήξει τους ευάλλωτους νέους και να «καθαρίσει» τον κόσμο από τα ανθρώπινα απόβλητα, όπως ανοήτως εκείνος προσδιόρισε τους ευάλλωτους ανθρώπους. Είχε δηλαδή εξ αρχής στόχο να οδηγήσει τους νέους, που θα μπουν στο παιχνίδι, στην αυτοκτονία και μάλιστα μέσα από ένα σωρό τρομακτικές δοκιμασίες και απειλές ως που να φτάσουν εκεί. Ευτυχώς στην χώρα μας λιγοστοί νέοι έχουν συναντήσει την μπλε φάλαινα. Το πρόβλημα όμως του εθισμού από το διαδίκτυο είναι ένα φαινόμενο που εξελίσσεται, οπότε δεν πρέπει να καθυσηχάζουμε.  

Η ενασχόληση με το διαδίκτυο και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι μια αναγκαιότητα της εποχής μας, μια και το διαδίκτυο έχει γίνει η σημερινή αλάνα των νέων. Αυτή η αλάνα όμως δεν έχει τα περιορισμένα και κυρίως ορατά όρια της φυσικής αλάνας. Ο κυβερνοχώρος μπορεί να κρύβει ασχήμιες και κινδύνους ελκυστικούς και πολύ καλά κρυμμένους. Τέτοιοι κίνδυνοι μπορεί να προκύψουν, παραδείγματος χάρη, από ακατάλληλο περιεχόμενο, εκφοβισμό, ανεπιθύμητα μηνύματα και πολλά παιχνίδια δράσης που συνήθως χαρακτηρίζονται από μπόλικη δόση βίας. Η μεγάλη έκθεση και ακόμη χειρότερα ο εθισμός των παιδιών και των εφήβων σε τέτοιου είδους παιχνίδια μπορεί να προκαλέσει αντικοινωνικές, παραβατικές και επιθετικές συμπεριφορές.

Εδώ θέλω να κάνω μια επισήμανση: το παιχνίδι γενικότερα είναι ένας τρόπος μάθησης αλλά και κοινωνικής ένταξης, που εμπεριέχει πολύ χαρά, ανακούφιση και ικανοποίηση, ακόμη και μέσα από την «ήττα». Το παιχνίδι γίνεται πρόβλημα όταν από παιδαγωγικό εργαλείο ή διαδικασία ένταξης και μάθησης γίνεται μέσο αυτοκαταστροφής και απομόνωσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε σχεδόν πάντα από πίσω παιδιά και εφήβους ευάλλωτους και στερημένους. Έφηβους οι οποίοι  προκειμένου να αντέξουν τα δυσάρεστα συναισθήματα ή να ανήκουν κάπου είναι επιρρεπείς στο να ενδώσουν στους διάφορους κινδύνους.

Μπορούμε να αποκλείσουμε τα παιδιά μας όμως από το διαδίκτυο; Σαφώς όχι είναι η απάντηση. Τι μπορούμε να κάνουμε. Η οικογένεια προκειμένου να προστατέψει τα παιδιά της από τους κινδύνους του διαδικτύου δεν έχει να κάνει τίποτα παραπάνω από ότι θα έκανε για να τα προστατέψει από οποιοδήποτε άλλο κίνδυνο. Να τους μάθει δηλαδή πως θα χτίσουν μια υγιή προσωπικότητα με αυτοσεβασμό, αυτοεκτίμηση, όρια και δεξιότητες επικοινωνίας. Ανάλογα την ηλικία και την ωριμότητα του παιδιού οι γονείς πρέπει να θέτουν τα σωστά όρια, με τον σωστό τρόπο και στο σωστό χρόνο, να στέκονται δίπλα στο παιδί τους υποστηρικτικά κι όχι κριτικά, να το αγαπούν χωρίς προϋποθέσεις και προσδοκίες και να προσπαθούν να χτίσουν ένα οικογενειακό περιβάλλον που θα είναι αρμονικό και γιατί όχι και συναρπαστικό για τα παιδιά τους. Μόνο έτσι η επικοινωνία και οι καλές σχέσεις μπορούν να ανταγωνιστούν σε παραγωγή νοημάτων τον μεγάλο «αντίπαλο»: τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, το διαδίκτυο ή την τηλεόραση. Κι όχι μόνο, αλλά και να επιτρέψουν όλος αυτός ο πλούτος της τεχνολογίας να λειτουργήσει υπέρ της δημιουργίας καλύτερων σχέσεων και να διευκολύνει την επικοινωνία με τα παιδιά. Κάτι τέτοιο απαιτεί από τους γονείς να μη στέκονται φοβικά απέναντι στον κόσμο του διαδικτύου και να τον αντιμετωπίζουν μόνο με δισπιστία. 

Εξάλλου ο ανασφαλής γονιός πιθανά να βλέπει φοβικά όλες τις δραστηριότητες του παιδιού του κι όχι μόνο την επαφή του με το διαδίκτυο. Μπορεί να φοβάται να αφήσει το παιδί του να πάει στην σχολική εκδρομή, να βγει μόνο του με τους φίλους του, να επιστρέψει στο σπίτι λιγάκι πιο αργά, κλπ, γιατί αυτό εγκυμονεί κινδύνους. Στον αντίποδα δώστε τα κατάλληλα εφόδια στο παιδί σας να ανοίξει σταδιακά τα φτερά του και χρησιμοποιήστε ως σύμμαχο σε αυτή την διαδικασία την τεχνολογία: παίξτε ένα διαδικτυακό παιχνίδι με τα παιδιά σας, επικοινωνήστε μαζί τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (μετά τα 12 ε!!!) και γενικότερα αφήστε τα εντέχνως να σας βάλουν στον κόσμο τους.

Να θυμόμαστε πως σαν γονείς έχουμε μεγάλη ισχύ στα παιδιά μας (την οποία χάνουμε μόνο από δικές μας αιτίες). Έχουμε επομένως τις δυνατότητες εκείνες να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να ορίσουν μια λειτουργική σχέση με το διαδίκτυο και την τεχνολογία αρκεί να έχουμε κι εμείς μια τέτοια σχέση. Ένας απλός κανόνας σωστής διαχείρισης αυτών των μέσων, είναι αυτός που όρισε ο γάλλος ψυχαναλυτής-ψυχίατρος Serge Tisseron, γνωστός ως κανόνας “3-6-9-12”. Δηλαδή, όχι τηλεόραση πριν από τα τρία χρόνια, όχι παιχνίδια σε κονσόλα πριν από τα έξι χρόνια, όχι χρήση του διαδικτύου πριν από τα 9 και χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μετά τα 12.

Εν κατακλείδι η μπλε φάλαινα υπάρχει και χρειάζεται προσοχή, όπως υπάρχουν εκατοντάδες άλλοι κίνδυνοι μικρότεροι ή και μεγαλύτεροι. Αυτό μας κάνει περισσότερο υπεύθυνους – ως γονείς, εκπαιδευτικούς, πολιτεία – να προστατέψουμε τα παιδιά μας θωρακίζωντάς τα έτσι που να μπορούν να διαβλέπουν τους κινδύνους, να έχουν τα κότσια να λένε «όχι» και την εμπιστοσύνη αν και όπου την πατήσουν να ζητήσουν άμεσα βοήθεια.

Γιώργος Γιαννούσης

Ψυχοθεραπευτής, Οικογενειακός θεραπευτής

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας