Παρά θῖν’ ἁλὸς… Η ψυχολογία της παραλίας

“Το πρόβληµα µε τους περισσότερους ανθρώπους είναι ότι σκέφτονται περισσότερο µε τις ελπίδες, τους φόβους και τις επιθυµίες τους παρά µε το µυαλό τους.” Will Durant, Αµερικανός Ιστορικός & Φιλόσοφος.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι παραλίες της Ελλάδας είναι χαρτογραφημένες με την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας και τους άλλους και αποτελούν το σκηνικό ενός έργου με πρωταγωνιστές τις προσδοκίες, τις επιθυμίες και την αυτοεκτίμησή μας. Η επιλογή της παραλίας και η “εμφάνισή” μας σε αυτές αντανακλούν το κοινωνικό μας status. Υπάρχουν παραλίες για φραγκάτους, in, εναλλακτικούς, κουλτουριάρηδες, λαϊκούς, οικογένειες, νέους, κατασκηνωτές, γυμνιστές, κλπ.

Το καλοκαίρι στην παραλία σε όποια κατηγορία κι αν επιλέξεις να είσαι ο χρόνος διαστέλλεται, η μέρα μεγαλώνει, οι αναστολές αμβλύνωνται. Χαλαρώνουν τα όρια και οι κανόνες. Γινόμαστε πιο ανοιχτοί, περισσότερο διαθέσιμοι και πιο κοινωνικοί. Είναι ένα είδος φυγής από την καθημερινότητα που μας καλεί στην υπερβολή. (Θέλουμε να) διασκεδάζουμε περισσότερο, κοιμόμαστε περισσότερο, τρώμε περισσότερο, φλερτάρουμε περισσότερο. Στις παραλίες μεταβάλλεται επίσης η αναγνωρισιμότητά μας και αλλάζουν τα χαρακτηριστικά που οριοθετούν το κοινωνικό μας status. Δεν έχει δηλαδή σημασία μόνο το επάγγελμά μας και η οικονομική μας δυνατότητα, αλλά προσμετρούν και η εμφάνιση, το ελκυστικό σώμα, η ικανότητά μας στα σπορ, κλπ.  

Στην παραλία απαλλασόμαστε από τα ρούχα και είμαστε περισσότερο εκτεθιμένοι στα βλέμματα των άλλων. Και τα βλέμματα λένε πολλά. Κινούνται στο φάσμα του ανταγωνισμού και της σύγκρισης με το ίδιο φύλο και της αποδοχής και της έλξης με το αντίθετο φύλο. Σημασία εκείνη την ώρα έχουν τα βλέμματα. Τι μας λένε; είμαστε αρκετά επιθυμητοί ή όχι, είναι καλύτεροι ή άλλοι ή όχι. Φανταστείτε πόσα συναισθήματα εναλλάσσονται πάνω σε αυτά τα ερωτήματα. Σαν φουρτουνιασμένη θάλασσα μπορούν να γίνουν. Οι φαντασιακοί ανταγωνισμοί είναι όσοι και οι κόκκοι της άμμου. Σαν να εξελίσσεται ένας άτυπος διαγωνισμός ομορφιάς. Το βλέμμα στραμμένο στους άλλους ανιχνευτικά, σχεδόν αδιάκριτα. Σκανάρουμε τα πάντα και ειδικά τις ατέλειες των άλλων. Σαν αυτές να επιβεβαιώνουν την ανωτερότητά μας. Ζηλεύουμε τα καλλίγραμμα σώματα του ίδιου φύλου και ποθούμε –κρυφά- αυτά του άλλου φύλου. Θρέφουμε το μυαλό μας κι αφήνουμε νηστική την ψυχή μας. 

Καθώς τα γράφω αυτά μου έρχεται στο νου η αντιστροφή μιας παλιάς παροιμίας “το χέρι δειλό το μάτι γοργό”. Αυτό συμβαίνει στις παραλίες, οργιάζει το βλέμμα, χαλαρώνει το σώμα και σωπαίνουν τα χείλη. Οργιάζουν οι ελπίδες, οι φόβοι και οι επιθυµίες και φτωχαίνουν οι εμπειρίες. Γίνεται η παραλία προορισμός μιας φαντασιακής απόδρασης από μια βαρετή ή δυσάρεστη καθημερινότητα κι όχι μια ευκαιρία να βιώσουμε εμπειρίες που θα την αλλάξουν. Ακόμη, βέβαια, κι αν ευχαριστηθούμε τις μικρές αποδράσεις, η καθημερινότητα πίσω δεν αλλάζει. Αυτό ενίοτε μας κάνει μελαγχολικούς. Επιπροσθέτως τα τελευταία χρόνια δεν έχουμε τα χρήματα να προσφέρουμε στον εαυτό μας ούτε καν την ψευδαίσθηση της απόδρασης.

Το χειρότερο όλων όμως στην παραλία είναι η σχέση που έχουμε με το σώμα μας. Από αυτό δεν μπορείς να αποδράσεις. Το κουβαλάς και σε κουβαλάει. Σε αυτό είναι αποτυπωμένα συναισθήματα, απωθημένα, εμμονές, τα χρόνια που περνούν. Αν το έχουμε αγαπήσει δεν μας ενοχλεί η έκθεσή του. Αν το έχουμε θεοποιήσει θέλουμε να το επιδεικνύουμε. Αν δεν μας αρέσει θέλουμε … να ανοίξει η γη να μας καταπιεί. Το αξιοπερίεργο είναι πως αισθάνονται ανασφαλείς ακόμη και άνθρωποι που κατά γενική ομολογία είναι όμορφοι και καλοφτιαχμένοι. Κάποιο λόγο θα βρούνε, κάτι θα αποκλίνει από την life style εικόνα των περιοδικών για το ιδανικό σώμα της παραλίας: όλο και κάποιος πόντος στη μέση θα έχει προστεθεί, το μαύρισμα μπορεί να μην είναι ιδανικό, το νύχι και η φτέρνα απεριποίητα, κλπ, κλπ. Έτσι το σώμα μας μοιάζει με τις καλοκαιρινές προσδοκίες. Για άλλους είναι λιτό κι απέριττο και για άλλους είναι παραφορτωμένο με περιττά κιλά, απομεινάρια ανεκπλήρωτων επιθυμιών. Αν θες να αδυνατίσεις, κοίτα μέσα σου. Αν θες να αισθάνεσαι όμορφα στην παραλία, επίσης, κοίτα μέσα σου. Ξεφορτώσου τις φαντασιακές επιθυμίες και ζήσε τις μοναδικές και μαγευτικές εμπειρίες του καλοκαιριού. Σκάναρε την ψυχή σου και όχι τους γύρω σου. Αγνάντεψε το απέραντο γαλάζιο κι όχι την διπλανή ξαπλώστρα.

Η εμπειρία της παραλίας είναι σαν τα παιδικά παιχνίδια που σε θέλουν εκεί με την ψυχή σου, με ένταση, αλλά και με χαλαρή διάθεση και χαρά. Ίσως η παραλία μας δίνει μια ευκαιρία να χαρούμε όπως τα παιδιά (που αποδέχονται πιο εύκολα τον εαυτό τους και τους άλλους) αλλά με ενήλικο τρόπο. Πώς; Αν αποδεχθούμε τον εαυτό μας και με τα ελαττώμματά του και παραμερίσουμε φόβους και εμμονές. Αν βάλουμε στόχο να είμαστε λιγότερο κριτικοί και περισσότερο αναστοχαστικοί. Λιγότερο ανταγωνιστικοί και περισσότερο σε επαφή με τον εαυτό μας. Με το βλέμμα στραμμένο μέσα μας. Όπως μας λένε και οι στίχοι του Δ. Σαββόπουλου από τον Μικρό μονομάχο:

Το κοινό! Πού να βρίσκεται κρυμμένο
Γιορτινό! Μακρινό κι αγαπημένο
το κοινό! Στον εαυτό μου να βουτήξω
Και στα βάθη του ν’ αγγίξω ουρανό.

…Καλές βουτιές!!!

Γιώργος Γιαννούσης

Ψυχοθεραπευτής, οικογενειακός θεραπευτής

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

giannousisgiorgos@gmail.com