Η δύναμη της ομάδας

«Άμα άνθρωπος άμα και ομάς»

‘Σωκράτης’

Και κάπου εδώ τελείωσε το survivor… Αναρωτόμενος τι είναι αυτό που έκανε τόσο δημοφιλή αυτό το τηλε-παιχνίδι επιβίωσης σκέφτηκα πόση δύναμη έχει η «ομάδα». Το ίδιο υποστηρίζουν και οι πρωταγωνιστές του παιχνιδιού, οι οποίοι μιλούν για την εμπειρία τους με φράσεις όπως, «το survivor με άλλαξε ως άνθρωπο, ήταν η καλύτερη εμπειρία που έχω ζήσει στην ζωή μου, κλπ”.

Θυμήθηκα ένα άλλο τηλεοπτικό προϊόν, τη σειρά του Καπουτζίδη “Στο παρά πέντε”, η οποία είχε κάνει επίσης μεγάλη αίσθηση και την ανάλογη τηλεθέαση στο ελληνικό κοινό. Ποια ομοιότητα έχει με το survivor; μα την δύναμη της ομάδας. Στο παρά πέντε ο σεναριογράφος είχε καταφέρει να συνδυάσει την διαφορετικότητα των χαρακτήρων σε μια δυναμική ομάδα, με χαρακτηριστικά αποδοχής και νοιαξίματος. Είχε δε προσδώσει στην ομάδα ένα κοινό παρελθόν (το αεροπορικό δυστύχημα) και ένα κοινό σκοπό που τους ένωνε στο από δω και πέρα. Και οι πέντε πρωταγωνιστές βγήκαν διαφορετικοί από αυτοί τους την εμπειρία, πιο ώριμοι και πιο συντροφευμένοι. Στο survivor αντίστοιχα μια ομάδα ανομοιογενών και άγνωστων ως εκείνη την ώρα ανθρώπων συμβιώνει κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες και προσπαθεί να “επιβιώσει” ως ομάδα με στόχο την νίκη και την επικράτηση έναντι της άλλης ομάδας. Δημιουργούνται συνθήκες ανταγωνισμού, συγκρούσεις, συνθέσεις, εξομολογήσεις, συναισθήματα. Οι συμμετέχοντες νιώθουν “ομάδα”, μοιράζονται, απαιτούν, μαθαίνουν και βγαίνουν διαφορετικοί από αυτή τους την εμπειρία. Είναι σαν οι ομάδες που δημιουργούν τόσο στενούς δεσμούς να λειτουργούν ως κολυμβήθρες. Νοηματοδοτούν τη ζωή μας διαφορετικά, και συμβολικά μας αλλάζουν ακόμη και τα ονόματα: Ντάνος, Χρανιόλας, Πρώην μισθοφόρος, κλπ.

Οι σύγχρονοι άνθρωποι βλέπουμε με μανία τέτοιου είδους θεάματα γιατί με έναν τρόπο αναπληρώνουν το χαμένο αίσθημα του ανήκειν. Κλεισμένοι στον εαυτό μας και μη δημιουργώντας ισχυρούς δεσμούς αρεσκόμαστε να βλέπουμε από την κλειδαρότρυπα της tv τους άλλους να παλεύουν στο πλαίσιο μιας συλλογικότητας για ένα σκοπό. Δεν είναι τυχαίο που η παραγωγή του survivor επέλεξε να μην προβληθεί το παιχνίδι τα πρώτα χρόνια της κρίσης, όταν οι άνθρωποι προσπαθούσαν να δημιουργήσουν κάποιου είδους συλλογικότητες (κίνημα των αγανακτισμένων, κοινωνικά ιατρεία και εθελοντικά κινήματα), οι οποίες όμως κατέρρευσαν άδοξα, κάτω από τις συμπληγάδες πέτρες της ίδιας κρίσης που τις δημιούργησε. Ο άνθρωπος έχει επομένως ανάγκη να δημιουργεί και να ανήκει σε ομάδες, ακόμη κι όταν αυτές αποτυγχάνουν, διότι μόνο μέσα σε αυτές μπορεί να λέγεται άνθρωπος.

Ένας άγγλος ποιητής ο John Donne έγραφε στις αρχές του 17^ου αιώνα, «Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί, ακέριος μοναχός του». Ο άνθρωπος είναι συνυφασμένος με την έννοια της ομάδας και νιώθει ελεύθερος μόνο όταν ανήκει κάπου. Το που ανήκουμε και πως είναι βέβαια ένα θέμα. Ποιος είναι ο κύκλος των δικών μας ανθρώπων. Ο σημερινός έλληνας νιώθει δικούς του ανθρώπους κυρίως την οικογένειά του και τους φίλους του. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου πως η ελληνική οικογένεια και οι παρέες αποτελούν ακόμη και σήμερα το καταφύγιο που απευθύνεται κανείς στα ζόρια. Οι ομάδες των δικών μας ανθρώπων όμως δεν σταματούν εκεί, αλλά πλέον πέρνουν κι άλλες μορφές συλλογικότητας, ας, κλπ.﷽﷽χοθεραπελλογικότητας,  όπως εθελοντικές ομάδες, σωματεία, οργανώσεις, κόμματα, ομάδες υποστήριξης & ψυχοθεραπείας, κλπ.

Η συμμετοχή μας σε ομάδες «δικών μας ανθρώπων» είναι σημαντική για την ψυχοκοινωνική μας «επιβίωση». Μας προσφέρει την αίσθηση του ανήκειν, της σύνδεσης, της ασφάλειας και της οικειότητας. Οι ομάδες, με πρωταρχική αυτή της οικογένειάς μας, είναι ένα «σχολείο» μάθησης και επαναμάθησης νέων εμπειριών και ιδεών κι ένα ασφαλές μέρος να επεξεργαστούμε αυτές τις εμπειρίες για να παράξουμε νέα γνώση. Ο άνθρωπος μέσα στην ομάδα γίνεται πιο παραγωγικός και αποκτά νόημα το έργο και η δράση του. Εκεί μαθαίνει να υπάρχει και να συνυπάρχει ταυτόχρονα.

Η επίδραση της ομάδας στο άτομο είναι καθοριστική. Καθορίζει τις στάσεις και τις αξίες μας. Ενισχύει την έννοια της προσωπικής ευθύνης και την διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης μας. Παίζει καθοριστικό ρόλο στην ψυχική και την σωματική μας υγεία. Η ομάδα όταν λειτουργεί με υγιή τρόπο ενέχει μια ευεργετική διάσταση, μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Ανακύπτει φυσικά το ερώτημα, ποιες είναι υγιής ομάδες και πως μπορούν να λειτουργήσουν ευεργετικά στον άνθρωπο. Η απάντηση έρχεται από το ίδιο το κοινό συναίσθημα των ανθρώπων –ειδικά των νέων- που απορίπτουν τις παραδοσιακές ομάδες (όπως τα κόμματα) και αναζητούν νέες μορφές συλλογικότητας, οι οποίες θα ενέχουν μέσα τους τα στοιχεία της δημιουργικότητας, της προόδου, της εξέλιξης. Τέτοιες ομάδες μπορεί να είναι μια start up επιχείρηση, μια εθελοντική ομάδα, ένα σωματείο ειδικού σκοπού, κ.α.

Μια τέτοια ομάδα είναι και μια ομάδα ψυχοθεραπείας. Σε αυτή δημιουργούνται όλες εκείνες οι προϋποθέσεις ο άνθρωπος να γνωρίσει τον εαυτό του και να εξελιχθεί. Είναι πολύ μεγάλη η έκθεση του ανθρώπου που αποφασίζει να μπεί σε ψυχοθεραπεία, και είναι πολύ μεγάλη η υπέρβαση που χρειάζεται να κάνει τόσο ο ίδιος όσο κι ο θεραπευτής του. Στην ψυχοθεραπευτική ομάδα δημιουργείται σταδιακά ένα περιβάλλον αποδοχής, πίεσης για αλλαγή, ενδιαφέροντος και μοιράσματος, που οδηγεί σε ένα βαθύ δεσμό μεταξύ των μελών της. Δημιουργείται ένας νέος κύκλος δικών μας ανθρώπων, με διαφορετικές αφετηρίες, αλλά με κοινό στόχο την προσωπική αλλαγή και την συντροφικότητα. Η επίτευξη αυτού του στόχου απαιτεί πολλές υπερβάσεις, συναισθηματικές αποκαλύψεις και ανατροπές, έχει πόνο, λύπη, ανακούφιση και χαρά. Αποτελεί ένα γόνιμο έδαφος για να γίνουμε όλοι λίγο καλύτεροι και να μπορούμε να λέμε: αυτή η εμπειρία μου άλλαξε τη ζωή.

Αν λειτούργησε «ευεργετικά» για τους συμμετέχοντες ένα παιχνίδι σαν το survivor (που έχει κι άλλες σκοπιμότητες), φανταστείτε πόσο θετικά μπορεί να λειτουργήσει στην ζωή μας μια ομάδα, μια συλλογικότητα, μια κοινότητα ανθρώπων με στενούς και υγιής δεσμούς…

ΥΓ: Οι παίχτες του survivor έχουν φυσικά να διαχειριστούν πολλά ακόμη συναισθήματα για να μην αποβεί μοιραία η εμπειρία τους στο παιχνίδι. Έχει να κάνει κυρίως με την διαχείριση της εικόνας τους από δω και πέρα, όπου το “παιχνίδι” δεν εξελίσσεται σε ένα απομονωμένο νησί στα πλαίσια μιας μικρής ομάδας, αλλά στα πλαίσια της διαχείρισης της δημοφιλίας που θα κουβαλούν στην πλάτη τους για αρκετό χρονικό διάστημα… Όσο για τους ήδη διάσημους, στο πως θα λειτουργήσουν στην συνέχεια της καριέρας τους, όχι ως παίχτες του survivor, αλλά μέσα κι από άλλους ρόλους.